Үзэл бодол
Эрүүгийн хуулийн өөрчлөлт буюу эрхийн "балайрал" хууль тогтоогчид
Энэ зүйл анги нь сүүлийн үест ихэвчлэн нийгмийн сүлжээний хэрэглэгчид болон сэтгүүлчдэд хамаатайгаар олны анхааралд өртөөд байгаа. Хамгийн сүүлд ихээхэн дуулиан тарьсан нэг тохиолдол бол “Элийрэгч” нэрээр твиттерт жиргэдэг Ц.Уянга гэх бүсгүйг Ерөнхийлөгч Х.Баттулга өөрийг нь гүтгэсэн хэргээр цагдаад өгсөн явдал. Үүнээс болоод твиттерт Ц.Уянга бүсгүйг хамгаалах бүтэл бүтэн аян өрнөсөн билээ. Жиргээчид өөрсдийн үгээ хэлэх, үзэл бодлоо илэрхийлэх, төрийн эрх барьж буй өндөр албан тушаалтнуудын үг болоод үйлдэлд шүүмжлэлтэй хандах эрхээ хамгаалахын тулд нэгдсэн хэрэг.
Өнгөрөгч өвөл УИХ-ын гишүүн Х.Нямбаатарыг “утсан хүүхэлдэй” гэж бичсэнийхээ төлөө бас нэг сэтгүүлч Зөрчлийн хуулиар хоёр сая төгрөгийн торгуулийн шийтгэл хүлээж авсан нь твиттер хэрэглэгчдийн дунд бас нэг донсолгоон үүсгэж, жиргээчид #Х.Нямбаатар #Утсан хүүхэлдэй гэсэн хаштагаар нэг өдрийн турш жиргэсэн. ОХУ-ын нэг иргэн “Путин тэнэг” гэж бичсэнийхээ төлөө хуулийн хариуцлага хүлээсэнд оросууд эсэргүүцлээ илэрхийлж, нийгмийн сүлжээнд нэгэн зэрэг “Путин тэнэг” бичсэнтэй агаар нэг юм.
Зөрчлийн хуульд бичсэн “гүтгэх” заалт нь хувь хүнийг 2.000.000 төгрөг, хуулийн этгээдийг 20.000.000 төгрөгөөр торгох шийтгэлтэй. Овсгоотой, эрх мэдэлтэй зарим нөхөд сэтгүүлчийг хоёр сая, хэвлэлийн байгууллагыг нь хорин саяар торгуулаад зогсохгүй араас нь иргэний шүүхэд нэхэмжлэл гаргаад нэр төрөө сэргээлгэхээр хэдэн зуун саяыг нэхэмжилдэг. Тэр маргаан нь хэдэн сар жилээр үргэлжилж, сэтгүүлчдийг ийм аргаар залхаан цээрлүүлдэг болоод байгаа. “Аймгийн Засаг дарга 15 удаа гадаадад зугаалжээ” гэж бичихээр “13 удаа зугаалсан байхад 15 гэж гүтгэлээ” гээд ялалт байгуулж байх жишээтэй.
Зөрчлууль хэрэгжиж эхэлсний дараа сэтгүүлчдийн байгууллагаас хуулийн хэрэглээг шүүмжилж, нэгэнт Иргэний хуульд байгаа заалтыг Зөрчлийн хуулиар давхардуулан хэрэглэж, маргааныг шүүхээр шийдвэрлэхийн оронд цагдаагийн байгууллагаас шууд шийтгэл оногдуулж байгаа нь шударга ёсонд нийцэхгүй байна хэмээн үзэж, “гүтгэх” заалтыг Зөрчлийн хуулиас хасуулахаар хууль санаачлагчид /Хууль зүй, дотоод хэргийн яам/ удаа дараа санал хүргүүлсэн байдаг юм.
Гэтэл хууль санаачлагч нь тэгэхээс тэгэх гэсэн шиг Зөрлийн хуулиас хасаад Эрүүгийн хууль руу эргүүлээд оруулаад ирснийг хууль тогтоогчид буюу УИХ одоо дэмжээд явж байна.
Хууль зүйн, дотоод хэргийн яамны Хууль зүйн бодлогын газрын дарга П.Сайнзориг “Эрүүгийн багц хуульд нэмэлт өөрчлөлт оруулах төслийг боловсруулахдаа 30 гаруй байгууллагын саналыг тусгаж авсан” гэх боловч тэдгээр дотор нь МСНЭ-ээс өгсөн санал багтсангүй. /Эрүүгийн багц хууль гэдэгт нь Эрүүгийн хуулиас гадна Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай, Зөрчлийн тухай, Зөрчил шалган шийдвэрлэх тухай хууль, Шүүхийн шийдвэр гүйцэтгэх тухай нийт таван хуулийн нэмэлт өөрчлөлт багтсан/ Эсрэгээрээ гүтгэх заалт нь Эрүүгийн хууль руу эргээд ороод ирсэн байна. Энийг одоо юу гэх вэ?
Ердөө хоёрхон жилийн өмнө баталсан /2015 онд баталсан Эрүү, Зөрчлийн хуулийг энэ УИХ татаж аваад ийнхүү бантагнуулсан хэрэг/ хуулиа ингэж яаравчлан өөрчлөх болсон шалтгаан нь хуульчдын дунд маргаан дагуулаад байгаа “хөөн хэлэлцэх хугацаа”-тай холбоотой байлаа.
2017 оны долдугаар сараас мөрдөж эхэлсэн Эрүүгийн шинэ хуульд /1.10.2/ гэмт хэргийн хөөн хэлэлцэх хугацааг “гэмт хэрэг үйлдсэн өдрөөс эхлэн анхан шатны шүүхийн шийдвэр хүчин төгөлдөр болох хүртэл тоолно” гэсэн байна. Энэ нь гэмт хэрэгтнүүдэд ял завших боломж олгож байна хэмээн шүүмжлэгдэж, хуульд өөрчлөлт оруулахаар болсон билээ. Одоогийн хуулиар албан тушаалын гэмт хэрэг гэмт хэрэг үйлдэгдсэнээс хойш таван жил өнгөрөхөд ялгүй болж байгаа. 2015 онд баталсан Эрүүгийн хуульд “гэмт хэргийг илэрсэн цагаас эхлэн хөөн хэлэлцэх хугацаа тоолохыг зогсоох”-оор хуульчилсан байсныг 2017 онд өөрчлөөд ийм болгосон.
Үүнээс болж “Жаст”-ын Ш.Батхүүгийн хэрэг жишээ нь хэдэн удаа шүүхээс буцсан билээ дээ. Анхан шатны шүүхийн шийдвэр гараагүй л бол хөөн хэлэлцэх хугацаагаа дуусгаад гэмт хэрэгтэн ялгүй болж байгаа юм. Гэтэл үүнийг “шүүх дээр хэрэг цавчдаг, шүүгч авилга авдаг” хэмээн хамгийн их шүүмжилж байсан Хууль зүй, дотоод хэргийн сайд нь өөрөө хэргийн “цавчааг” мөрдөн байцаалт, прокурорын шат руу татаж авчирч байгаа бололтой юм. Анхан шатны шүүхийн шийдвэр гартал тоолдог байсан хөөн хэлэлцэх хугацааг “яллагдагчаар татах хүртэл“ болгож наашлуулсан юм байна. Мөн ялгаагүй гэмт хэргийн мөрдөн шалгаж ажиллагаа явагдаж байхад хөөн хэлэлцэх хугацааг тоолоод, хөөн хэлэлцэх хугацаа дууссан шалтгаанаар ял, хариуцлагаас чөлөөлнө л гэсэн үг.
Уг нь бол хөөн хэлэлцэх хугацаа гэдэг нь гэмт хэрэг үйлдэгдсэнээс хойш тодорхой хугацаанд гэмт хэргийг илрүүлж чадаагүй, гэмт хэрэг үйлдсэн этгээд дахин гэмт хэрэг үйлдээгүй тохиолдолд уг гэмт хэргийн нийгэмд учруулсан гэм хор нь арилсан хэмээн үзээд ял хариуцлагаас чөлөөлдөг систем. Түүнээс биш хэргийг илрүүлээд, шалгаад явж байхад үйлчилдэг эд биш. Үүнийг Ц.Нямдоржийн цагдаа нарт Эрүүгийн эрх зүй зааж байгаа захын багш хэлээд өгнө.
Өөрөөр хэлбэл энэ удаагийн Эрүүгийн хуулийг өөрчлөх төсөл нь анх тавьсан зорилгоо гүйцэлдүүлж чадалгүй “таяг тойроод” буцаад ирсэн хэрэг. Хорлонтой нь ингээд зогсохгүй иргэдийн үзэл бодлоо илэрхийлэх болон хэвлэн нийтлэх эрх чөлөө рүү халдаад ороод ирж. Харамсалтай нь “хэвлэн нийтлэх эрх” гэдгийг зөвхөн сэтгүүлчидтэй холбож ойлгож болохгүй. Үүний цаана иргэдийн “мэдэх эрх” гэж маш том эрх ашиг байдаг. Хуулийн цаад зорилго нь үүнд л заналхийлж байгаа хэрэг.
Өргөн баригдаж, УИХ-аар хэлэлцэх эсэх нь дэмжигдээд байгаа Эрүүгийн хуулийн нэмэлт өөрчлөлтөд /13-ын 14-р зүйл/ “Гүтгэх” гэмт хэргийг;
“1.Хүний нэр төр, алдар хүнд, хуулийн этгээдийн ажил хэргийн нэр хүндэд халдаж илт худал мэдээллийг нийтийн сүлжээгээр тараасан бол дөрвөн зуун тавин нэгжээс нэг мянга гурван зуун тавин нэгжтэй тэнцэх хэмжээний төгрөгөөр торгох, эсхүл хоёр зуун дөчин цагаас долоон зуун хорин цаг хүртэл хугацаагаар нийтэд тустай ажил хийлгэх, эсхүл нэг сараас гурван сар хүртэл хугацаагаар зорчих эрхийг хязгаарлах ял шийтгэнэ.
2.Хүний нэр төр, алдар хүнд, хуулийн этгээдийн ажил хэргийн нэр хүндэд халдаж илт худал мэдээллийг хэвлэл мэдээллийн хэрэгслээр тараасан бол дөрвөн зуун тавин нэгжээс хоёр мянга долоон зуун нэгжтэй тэнцэх хэмжээний төгрөгөөр торгох, эсхүл хоёр зуун дөчин цагаас долоон зуун хорин цаг хүртэл хугацаагаар нийтэд тустай ажил хийлгэх, эсхүл нэг сараас зургаан сар хүртэл хугацаагаар зорчих эрхийг хязгаарлах ял шийтгэнэ” гэсэн байна.
Уг нь бол Иргэний хуульд “Иргэний нэр, нэр төр, алдар хүнд, ажил хэргийн нэр хүндийг хамгаалах” /хуулийн 21-р зүйл/ гээд бүхэл бүтэн зүйл анги биччихсэн байгаа. Нийт 9 заалттай. Тэнд нь "Иргэний нэр, нэр төр, алдар хүнд, ажил хэргийн нэр хүндийг гутаасан мэдээ тараасан этгээд түүнийхээ үнэн зөвийг нотолж чадахгүй бол эрх нь зөрчигдсөн этгээдийн шаардлагаар уг мэдээг тараасан хэлбэр, хэрэгсэл, эсхүл өөр хэлбэр, хэрэгслээр няцаах үүрэг хүлээнэ. Үүний улмаас гэм хор учирсан бол гэм хорыг арилгуулахаар шаардах эрхтэй” гээд заачихсан.
Иргэний хуульд байгаа энэ харилцааг яагаад Эрүүгийн хууль руу оруулж ирэх гээд байгаа юм гэсэн асуултад хууль санаачлагч /ХЗДХЯ/ “Нийгмийн сүлжээнд эзэн тодорхойгүй хуурамч нэр хаягаар хувь хүний нэр хүндэд халдсан худал мэдээллийг маш ихээр тарааж байна. Шүүх хэргийн холбогдогчийг эрэн хайх үүрэггүй учраас цагдаагаар шалгуулахын тулд Эрүүгийн хууль руу оруулж ирэхээс өөр аргагүй болсон” гэв. Арай ч дээ...
Тэртэй тэргүй хэргийн холбогдогчийг олж тогтоох нь шүүхийн биш, цагдаагийн байгууллагын үүрэг. Эзэн холбогдогч тогтоогдохгүй бол дээр шүүхээс захирамж гаргаад цагдаагаар ажиллагаа явуулах эрх нь байгаа. Тэгээд ч үүгээр шалтаглаад албан ёсны хэвлэл мэдээллийн сувгаар нийтэлж нэвтрүүлж байгаа мэдээ, мэдээллийг нийгмийн сүлжээний хуурамч хаягтай хольж хутгаж, ижил түвшинд үнэлнэ гэдэг байж болох зүйл үү?
Нэрээ нуугаад хүн гүтгэж байгаа этгээдийг илрүүлэх нь цагдаагийн үүрэг. Харин нэр хүнд гутаагдсан үйлдлийг нь тогтоож, зөрчигдсөн эрхийг сэргээх нь шүүхийн үүрэг. Ийм хоёр өөр чиг үүргийг нэг уутанд хийгээд сэгсэрч байгаа хууль санаачлагчид ямар ёс суртахуун байна аа. Хуулийн байгууллагууд нь хийх ёстой ажлаа хийхийн оронд хуулийн дор байгаа иргэддээ л хүч бяраа гаргаж байгаа хэрэг шүү дээ. Тэгээд түүнийгээ “Аль хэдийн манай мэдлээс гарчихсан. Одоо УИХ-ын хэлэлцүүлэгт байгаа учраас Байнгын хороонд асуудлаа тавь” гэж тавлах маягтай.
Угаасаа сэтгүүлчидтэй холбоотой “гүтгэсэн” гэх хэргийн ард “хохирогч” гээд дандаа нэг дан, давхар дээлтэй улстөрчид, төрийн албыг төрлийн болгосон сайд дарга нар л байдаг. Өөрөөр хэлбэл олон нийтийн өмнө үүрэг хүлээж сонгогдсон болон томилогдсон албан тушаалтнууд. Шүүмжлэлд өртөмхий бүлэг ч гэдэг. Хуулийн төслийг санаачилж УИХ-д өргөн барьсан Ц.Нямдорж сайд өөрөө ч цэвэр хүн биш. Нэг ёсондоо “ашиг сонирхлын зөрчилтэй” этгээд.
Харин сэтгүүлчид бол хэзээд олон нийтийн эрх ашгийн төлөө дуугардаг. Тэр утгаараа сэтгүүлчдийн мэргэжлийн үйл ажиллагаанд илүү хүлээцтэй хандах шаардлагыг дээр хэлсэн “паблик фигур” буюу шүүмжлэлд өртөмхий хэсэгт тулгадаг.
АНУ-ын Дээд шүүх гэхэд бүр 1960-аад онд “Төрийн байгууллага, албан хаагчид өөрсдийн талаар хэвлэлд мэдээлэгдсэн зүйлийг няцааж чадаагүй тохиолдолд сэтгүүлчийг хариуцлагад татахгүй” гэдэг жишгийг шүүхийнхээ практикт хийчихсэн байх жишээтэй. Монгол Улсын Иргэний хуульд ч гэсэн нэр төрөө сэргээлгэхээр нэхэмжлэл гаргаж байгаа этгээд, нэр төрийг нь сэвтээсэн гээд хариуцагчаар татагдсан этгээд хоёр хоёр талаасаа баримтаа цуглуулж ирээд шүүхэддэг. Өөрөөр хэлбэл, шүүх тэдэнд өөрөө өөрийгөө хамгаалах тэгш боломж олгодог. Гэтэл энэ хэрэг Эрүүгийн шүүхээр явчихаар прокурор буюу улсын яллагч /өөрөөр хэлбэл төр/ нэг талд нь ороод явчихдаг учраас маргалдаж байгаа хоёр талд тэгш боломж олгогддоггүй.
Тиймээс иргэний эрх, эрх чөлөө, хэвлэл мэдээллийн эрх чөлөөг хамгаалья хадгалья гэвэл Эрүүгийн багц хуулийн нэмэлт өөрчлөлтөд бичсэн “гүтгэх” заалтыг хасч, Иргэний хуулиар хэрэг маргааныг шийдвэрлэдэг болохоос өөр аргагүй. Хэрвээ эсрэгээрээ бол хэвлэлийн эрх чөлөө болон иргэдийн мэдэх эрхэд халдаж, үг хэлэх, үзэл бодлоо илэрхийлэх эрх чөлөөг санаатайгаар хавчин боогдуулж байна гэж үзэхэд хүрнэ.
Б.СЭМҮҮН
Үзэл бодол
Б.Бат-Эрдэнэ: Бидний хувьд роботоо найдвартай ажиллах байдал дээр нэлээд анхаарч ажилласан
Монгол Улсын Ерөнхийлөгч У.Хүрэлсүхийн ивээл дор "РОБОКОН 2025" Олон улсын роботын тэмцээн 2025 оны наймдугаар сарын 22-ноос 26-ны өдрүүдэд Улаанбаатар хотноо зохион байгуулагдана. Энэ тэмцээн Монгол Улсаас хоёр баг оролцож байгаа. Багуудын бэлтгэл хэрхэн хангагдаж байгаа талаар ШУТИС-ийн МХТС-ийн Электроникийн тэнхмийн багш Б.Бат-Эрдэнэтэй ярилцлаа.
“ABU Робокон 2025 ” олон улсын тэмцээн удахгүй болох гэж байна. Энэ тэмцээнд оролцох багууд бэлтгэлээ хэр хангаж байна бэ?
-Үндэсний аварга шалгаруулах тэмцээндээ амжилттай оролцсон. Олон улсын тэмцээнд гаднын томоохон улс орны аваргууд оролцох учраас догдлол, бага зэргийн айдастай байна. Туршилтын роботуудаар бэлтгэлээ боломжийн хангаж байна.
-Энэ удаагийн тэмцээнд 14 орны баг оролцож байгаа. Өрсөлдөгч багуудаа хэр судалсан бэ?
-Бид Япон улсын Робокон тэмцээнийг очиж үзсэн. Япон багууд бол үнэхээр сайн юм байна лээ. Мөн Тайланд, Хонконг, Вьетнам улсын үндэсний тэмцээний бичлэгийг үзсэн. Эдгээр улсын багуудын тоглолтын стратегийн талаар ерөнхий ойлголтыг авсан. Бид хэрхэн тоглох стратеги төлөвлөгөө гаргаж, бэлтгэлээ хийж байна. Олон улсын тэмцээн Монгол Улсад зохион байгуулагдаж байгаа учраас оролцогч оюутнуудын маань хувьд нутгийн тэнгэр ивээнэ гэдэгт итгэж байна. Бидний хувьд роботоо найдвартай ажиллах байдал дээр нэлээд анхаарч ажилласан.
-Тоглолтын үед техникийн саатал гэмтэл гарахыг үгүйсгэхгүй. Техникийн бүрэн бүтэн байдлаа хэр хангаж байна?
-Тоглолтын үед гарч болох томоохон эвдрэл, гэмтэл саатлаа гаргахаас урьдчилан сэргийлэх сэлбэг хэрэгслээ бэлдэн ажиллаж байна.
-Энэ жилийн тэмцээний онцлог нь сагс бөмбөг учраас хөдөлгөөн шидэлт нэлээд их хийгдэнэ?
-Үндэсний тэмцээн болон бусад орны тэмцээнүүдийг харахад Роботуудын эвдрэл их ажиглагдаж байна. Залах үед, хурдтай явж байгаад мөргөлдөх үед эвдрэл гэмтэл гарах тохиолдол ажиглагдаж байна.
- Роботод бүтээх явцад хүндрэлтэй зүйл гарч байсан уу. Роботоо бүтээхэд хэр их хугацаа зарцуулсан бэ?
-Үндэсний роботын тэмцээнд оролцох бэлтгэлээ есөн сараас эхэлж хангасан. Роботуудаа 11 дүгээр сараас хойш эхлэн бүтээж 7-8 төрлийн робот бүтээн туршсан. Робот бүтээж туршиж үед бидний хүссэн үр дүнд хүрэхгүй тохиолдолд дараа санаагаа хэрэгжүүлж ажилласан. Үндэсний аваргад оролцохдоо 7-8 робот бүтээж туршсан бол олон улсын тэмцээнд зориулж 10 орчим робот бүтээж туршсан байна. Олон улсын багууд маш хурдтай хүчтэй, технологийн шийдэл нь сайн зүйлүүд ажиглагдаж байгаа. Бид ч гэсэн дутахгүй өрсөлдөнө гэж төлөвлөж байна.
-Роботоо бүтээхдээ тоног төхөөрөмжөө яаж шийддэг бэ?
-Оюутнууд өөрсдийн роботын бүтээж байгаа учраас багш нараас зөвлөгөө авч роботын шийдлээ өөрсдөө олж бүтээдэг. Манай сургууль электроник програмчлалын сургууль учир роботын механик шийдлийг бүтээж туршихад хугацаа их зарцуулдаг. Сүүлийн жилүүдэд “Робот ба Хиймэл оюун ухаан” механик, электроник, хиймэл оюун ухаан нийлсэн хөтөлбөрийг хэрэгжүүлж буй учир энэ дутагдлыг нөхөж чадаж байгаа гэж үзэж байна. Робот бүтээхэд хөрөнгө санхүүгийн зардал мөш их гардаг. Зарим тохиолдолд үүнээс үүдэн рбоботын шийдлээ турших боломжгүй тохиолдол ч байдаг. Нэг, хоёрдугаар курсийн оюутнуудын хувьд дөнгөж мэргэжлийнхээ хичээлтэй танилцаж байгаа учраас роботуудаа хялбар, энгийн шийдлээр бүтээсэн. Үндэсний аварга шалгаруулах тэмцээний роботоо сайжруулаад оролцож байна. Харин нөгөө баг маань 3-4 курсийн оюутнууд байгаа учраас ахисан түвшний шийдлүүдийг роботууддаа хэрэгжүүлэн ажиллаж байна.
-Өрсөлдөгч багтай тоглох тактикаа боловсруулж байгаа биз дээ?
-Тодорхой хэмжээнд боловсруулж байна. Япон улсын роботод тохолт хийдэг. Бидний хувьд тохолт гэхээс илүүтэй шидэлтүүд дээр анхаарч тоглоно. Мөн хамгаалалтаа сайн хийж тоглоно. Тухайн үед тоглолт явц хэрхэн өөрчлөгдөхийг таашгүй. Амжилт гаргахын төлөө хичээнэ дээ. Алдаа бага гаргаж хугацаа сайн тооцоолох, багийн гишүүд хоорондоо сайн ойлголцож, тоглох ёстой. Өмнө зохион байгуулагдаж байсан робокон тэмцээнд спортын чиглэл байгаагүй. Талбай дээр уралдаж, янз бүрийн зүйлийг байрлуулдаг байсан. Энэ жилийн тэмцээний хувьд спортын чиглэл, хоорондоо хөдөлгөөн хийж тоглох учраас нэлээд өвөрмөц болно. Бидний хувьд өөрсдөө сагс тоглож үзээд роботын хөдөлгөөн ийм байх ёстой гэдэг тооцооллоо хүртэл гаргаж байгаа.
-Тоглолтын хугацаа ямар байх вэ?
-Тоглолтын хугацаа 2 минут 40 секунд, нэг удаагийн довтлогын хугацаа 20 секунд байдаг Бидний хувьд 4-5 удаагийн довтолгоондоо нэлээд сайн оноо цуглуулахаар хичээж байна.
-Үндэсний аварга шалгаруулах тэмцээнд ШУТИС-ийн Мэдээлэл холбоо технологийн сургуулийн хоёр баг амжилттай оролцож тэргүүлсэн?
-Нэг, хоёрдугаар курсийн оюутнуудын баг буюу “Түвшин электроник” баг тоглолтын бэлтгэлээ маш сайн хангасан. Харин нөгөө багт ахлах курсийн оюутнууд байсан. Роботын шийдлүүд нь арай өөр байсан учраас роботоо бүтээхэд их хугацаа зарцуулж тоглолтын бэлтгэлээ арай бага хийсэн нь үндэсний тэмцээний явцад ажиглагдсан.
Үзэл бодол
Г. Агааноров: “ABU РОБОКОН 2025 ULAANBAATAR ” олон улсын тэмцээнд 13 орны 14 баг оролцоно
Монгол Улсын Ерөнхийлөгч У.Хүрэлсүхийн ивээл дор “ABU РОБОКОН 2025 ULAANBAATAR ” олон улсын тэмцээн 2025 оны наймдугаар сарын 22-ноос 26-ны өдрүүдэд Улаанбаатар хотноо зохион байгуулагдана. Энэ удаагийн тэмцээн Монгол Улсаас хоёр баг оролцож байгаа. “ABU РОБОКОН 2025 ULAANBAATAR” олон улсын төслийн Ерөнхий продюсер Г.Агааноровтой ярилцлаа. Тэрбээр 2004 оноос “ABU Robocon” олон улсын роботын тэмцээнтэй холбогдож, өнөөг хүртэл сэтгэл зүрхээ зориулан ажиллаж байна.
-Та манай уншигчдад “ABU Робокон” олон улсын роботын тэмцээний талаар дэлгэрэнгүй мэдээлэл өгөөч?
-“Робокон” тэмцээн Япон улсаас үүсэлтэй. Анх зөвхөн тухайн орны үндэсний тэмцээн байсан бол хожим Ази, Номхон далайн өргөн нэвтрүүлгийн холбоо (ABU)-гоор дамжин, Ази, номхон далайн бүсийн орнуудын тэмцээн болсон түүхтэй. Монголын үндэсний олон нийтийн радио, телевиз, Ази номхон далайн өргөн нэвтрүүлгийн холбоо (ABU)-ны гишүүн телевиз. Энэ хүрээнд тус холбооноос зохион байгуулдаг “Робокон” тэмцээнд Монгол Улсын баг 2002 оноос оролцож эхэлсэн түүхтэй.
Манай улс “Робокон” тэмцээнд 23 жил оролцож байгаа. Олон улсын “Робокон” тэмцээнийг жил бүр гишүүн орнуудад зохион байгуулагддаг. онцлогтой. Монгол Улс “ABU Robocon” олон улсын тэмцээнийг анх 2019 онд зохион байгуулж байсан. Зургаан жилийн дараа буюу 2025 онд Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн У.Хүрэлсүхийн ивээл дор зохион байгууллагдаж байна.
-Энэ удаагийн тэмцээнд хэчнээн баг оролцож байгаа бэ?
“ABU ROBOCON 2025 ULAANBAATAR” олон улсын тэмцээнд Камбож, Египет, Фижи, БНХАУ-ын засаг захиргааны онцгой бүс Хонконг, Энэтхэг, Индонез, Япон, Малайз, Монгол Непал, Шри Ланка, Тайланд, Вьетнам улсын багууд оролцоно. Нийт 13 орны 14 багийн 400 гаруй оролцогчид ирнэ. Зохион байгуулагч улс давуу эрхтэйгээр хоёр баг оролцуулдаг.
Монгол Улсаас оролцож байгаа хоёр багийн хувьд 2025 оны дөрөвдүгээр сарын 24-нд болсон “Робокон” үндэсний аварга шалгаруулах тэмцээнд ШУТИС-ийн Мэдээлэл холбоо технологийн сургуулийн “Түвшин Электроникс”, “HICH TECH” багууд амжилттай оролцож тэргүүн байр болон дэд байрыг эзэлж олон улсын тэмцээнд оролцох эрхтэй болсон.
-Монголд зохион байгуулагдаж буй “ABU Робокон” тэмцээн өмнөх жилүүдээс юугаараа онцлог вэ?
-“Робокон” тэмцээнийг зохион байгуулж буй улс орон дүрмээ өөрсдөө боловсруулдаг. Тэмцээний дүрмийг хоёр жилийн хугацаанд Токио хотын их сургуулийн доктор, МУИС-ийн багш Ө.Батбаяр боловсруулж 2024 оны наймдугаар сард Вьетнам болсон олон улсын тэмцээн дээр Монгол Улс дүрмээ танилцуулсан юм.
2019 онд анх зохион байгуулж байхдаа Монгол орны газар нутаг бүсчлэлийг харуулсан говь, хангай, тал хээр, уулын бүсэд түүх соёлыг уялдсан даалгаварыг биелүүлж байсан. Нэг зүйлийг хэлэхэд Монголчууд XIII зуунд Чингис хаан алт, мөнгөн гэрэгэг бусад орнуудад элч илгээж байсан нь өнөө цагийн гадаад паспорт, шуудан харилцааны эхлэлийг тавьж байсан. Монгол Улсын түүх соёлыг олон улсад Робоконоор дамжуулан сурталчилан танилцуулж байсан. Харин энэ жилийн тухайд дэлхийн дахинд оюутанзалуучуудын сонирхлыг маш их татаж байгаа Сагсан бөмбөгийн спортоос санаа сэдэл авч хийж байгаа. Тухайлбал, хоёр роботод стандарт сагсны шалыг бодвол арай бага буюу 15x8 харьцаатай, сагсны шийдний өндөр нь 2м 43 см болгосон. Улаан, хөх талын багууд талбай дээр сагсан бөмбөгийн дүрмээр тоглоно.
-“Робокон” тэмцээн зохион байгуулах орныг хэрхэн шалгаруулдаг юм бэ?
-Манай улсын дараа буюу 2026 онд Хонконг олон улсын Робокон тэмцээнийг зохион байгуулна. Ерөнхийдөө 2-3 жилийн өмнө саналаа өгдөг. Тухайн саналдаа тэмцээн зохион байгуулах дүрмээ боловсруулж, танилцуулдаг. Тэмцээн зохион байгуулах асуудлыг Ази, Номхон далайн өргөн нэвтрүүлгийн холбоо шийддэг.
-Монгол Улсаа төлөөлж оролцож байгаа хоёр багийн бүрэлдэхүүн хэчнээн оюутан залуучууд багтаж байгаа бэ?
-Робокон тэмцээнд зөвхөн оюутнууд оролцдог. Нэг багт үндсэндээ гурван гишүүн, багштайгаа хамт оролцдог. Багийн туслах гишүүдтэйгээ 12-15 хүний бүрэлдэхүүнтэй байдаг юм. Бусад хөгжөөн дэмжигчээр оролцдог.
Оюутнуудын мэдлэг чадвар ур ухаан, хэр их хөдөлмөрлөж, бэлтгэл сургуулилт сайн хийж, үйлдлээ сайн гүйцэтгэсэн амжилт гаргадаг. Монголын баг үйлдлээ хурдан гүйцэтгэж олон оноо авах тал дээр илүү анхаарч, бэлтгэлээ хангаж байгаа.
Манай улсын хувьд хоёр удаа дэд байрт шалгарч байсан. Өнгөрсөн 2019 онд эх орондоо зохион байгуулахдаа дэд байр эзэлж байсан. Мөн цар тахлын үед онлайноор оролцож дэд байранд шалгарч байсан. Энэ удаа Монгол Улсын баг амжилтаа ахиулж, тэргүүн байранд орохын төлөө бэлтгэлээ хангаж байна. Энэ олон жилийн хугацаанд хамгийн их амжилт үзүүлсэн роботуудтай баг бол Вьетнам, БНХАУ, Япон улс юм.
-Тэмцээн хэзээ болох вэ?
-“ABU ROBOCON 2025 ULAANBAATAR” олон улсын тэмцээн 2025 оны наймдугаар сарын 24- нд “Аса Арена”-д 10:00 цагт хэсгийн тоглолт эхэлнэ.
-“ABU ROBOCON 2025 ULAANBAATAR” олон улсын тэмцээний нээлтэд Монгол Улсын Ерөнхийлөгч У.Хүрэлсүх үг хэлж, оролцож байгаа оюунтан залуучуудад мэндчилгээ дэвшүүлнэ. Тэмцээнийг МҮОНРТ шууд дамжуулна.
-Тэмцээний тоглолтын минут богино уу?
-Өнгөрсөн жилүүдэд зохион байгуулагдаж байсан тэмцээн талбай дээр хоёр зэрэг үйлдлээ гүйцэтгэдэг байсан. Хугацаан гурван минут байсан. Энэ жилийн тэмцээн сагс учраас том талбай дээр явагдаж байгаа учраас 7-10 минутын хугацаанд явагдана. Зарим тохиолдол 12 минут ч болж байгаа. Ерөнхийдөө хугацаа харилцан адилгүй байна.
-Тэмцээн эхлэхэд цөөхөн хоног үлдлээ. Бэлтгэл ажил хэдэн хувь хангагдсан бэ?
-Бэлтгэл хангагдаад жигдэрч байгаа. Миний хувьд Робокон тэмцээний зохион байгуулалт дээр олон жил ажиллаж байна. Бидний хувьд 2010 оноос хойш олон улсын тэмцээн зохион байгуулна гэж ярьсаар байж 2019 онд анх удаа зохион байгуулж байсан. Энэ төслийг хэрэгжүүлэхэд оролцогч сургууль болон удирдаж оролцож байгаа багш хамгийн чухал нөлөө үзүүлдэг. Олон багшийн хүч чармайлт, хөдөлмөр зүтгэл дээр Монголын багийн амжилт бий болдог. Монголчууд оюуны асар их мэдлэгтэй. Ази, Номхон далайн орнуудын оюутан залуучуудаас дутахгүй. Ер нь энэ тэнцүү өрсөлдөх чадвартай. Робокон тэмцээний 23 жилийн хугацаанд ойролцоогоор 5000 орчим оюутан залуучууд багийн үндсэн болон туслах гишүүн оролцсон байна. Робокон тэмцээн оролцож байсан хүүхдүүд их мундаг явдаг. Онолын мэдлэг, практиктай хослуулж явуулдаг учраас оюутан залуучуудад мэдлэг ур чадвар, бүтээлч сэтгэлгээ, цагийн менежмент зэргийг хослуулж чаддагаар бусдаас давуу талтай. Робокон оролцож байсан оюутан залуучууд Оюутолгой, Эрдэнэс тавантолгой, Эрдэнэт үйлдвэр зэрэг Монголын томоохон бүтээн байгуулалтын ажилд манлайлан ажиллаж байна.
-Зохион байгуулалтын багт нийт хэдэн уран бүтээлч ажиллаж байна вэ?
-“ABU ROBOCON 2025 ULAANBAATAR” олон улсын тэмцээний зохион байгуулалт дээр МҮОНРТ-ийн уран бүтээлчид болон инженер техникийн ажилчид, сайн дурынхантай нийлээд 200 гаруй хүмүүс ажиллаж байна. Энэ жилийн тэмцээнд Нийслэлийн Засаг даргын Тамгын газар дэмжигчээр оролцож байгаа. Харин ерөнхий ивээн тэтгэгчээр Зуун манлай бүтээн байгуулалт Монгол Улсын Баатар "Эрдэнэт үйлдвэр" ТӨҮГ, Монголын харилцаа холбоо, мэдээллийн технологийн тэргүүлэгч “ Энгийн ухаалгаар” уриатай Мобиком оролцож байгаа. Мөн “Аса арена”, Z.com, MindTech,KSJ зэрэг компаниуд ивээн тэтгэгчээр оролцож байгаа юм.
Үзэл бодол
Ч.Төгсдэлгэр: РЦНК-ийн баруун талд ногоон байгууламж барих асуудалд хувийн хэвшилтэй зөвшилцөж байна
Баянзүрх дүүргийн 1 дүгээр хороонд байрлах Оросын Шинжлэх ухаан, соёлын төв буюу РЦНК-ийн баруун талд орон сууцны барилга барих асуудлыг тухайн орчмын оршин суугчид эсэргүүцэж байна. Тухайн орчимд ногоон байгууламж барих хүсэлтийг иргэд 10 гаруй жилийн турш холбогдох газруудад өгөөд байгаа боловч одоо болтол шийдэгдээгүй. Гурван аж ахуйн нэгжийн газарт маргаан үүсэж, орон сууцны барилга эхлүүлэх тусгай зөвшөөрлийг шүүхийн шийдвэрт үндэслэн олгосон байна. Тиймээс нийслэлийн Ерөнхий архитектор Ч.Төгсдэлгэр барилга барьж буй аж ахуйн нэгжүүдтэй зөвшилцөж, ногоон байгууламж бариулах иргэдийн хүсэлтийг шийдвэрлэх талаас нь өнөөдөр байршил дээр нь ажиллалаа.
Энэ үеэр нийслэлийн Ерөнхий архитектор Ч.Төгсдэлгэр “Эс энд ви юу” ХХК РЦНК-ийн баруун талд цэцэрлэг, спорт цогцолбор бүхий 22 давхар орон сууцны барилга барих зохих ёсны зөвшөөрөл загвар зургийг 2022 онд батлуулж байжээ. Гэтэл иргэдийн зүгээс уг байршилд ногоон байгууламж бариулах хүсэлтэй байгаа. Шүүхийн маргаан 2025 оны долоодугаар сард эцэслэгдэж, барилга эхлүүлэх зөвшөөрлийг Хот байгуулалт, хотын стандартын газраас өгөөд удаагүй байна. Тиймээс хувийн аж ахуйн нэгжийг ч иргэдийг ч хохироогүй байх талаас нь зөвшилцөл хийхээр бид ирээд байна. Зөвшилцөл хийхдээ газрыг газраар шилжүүлэн олгох зорилт тавьж байна. Газрын маргаантай, иргэдийн эрх зөрчигдөж байгаа асуудалд бидний зүгээс 10 орчим байршилд газрыг газраар шилжүүлж асуудал шийдвэрлэсэн байдаг. Энэ мэт байдлаар асуудлыг шийдэх боломжтой гэж үзэж байна” гэв.
Нийслэлийн Ерөнхий архитектор Ч.Төгсдэлгэр төр иргэдийн хүсэлтийг сонсох үүрэгтэй. Гэвч зохих зөвшөөрөлтэй хувийн аж ахуйн нэгжийг ч хохироохгүй байх үүднээс асуудлыг шийдвэрлэнэ гэдгээ илэрхийллээ.
