Улстөр нийгэм
Д.Даянбилгүүн: “Эрдэнэс Тавантолгой” бонд авч буй иргэн бүр үндэсний бүтээн байгуулалтад хөрөнгө оруулагч юм
“Эрдэнэс Тавантолгой” хувьцаат компани бүтээн байгуулалтын төслүүдээ санхүүжүүлэх зорилгоор дотоодын хөрөнгийн зах зээлд ам.долларын бонд гарган арилжаалж байгаа юм. Нийт хоёр их наяд төгрөгийн санхүүжилт татах “Эрдэнэс Тавантолгой” бондыг зах зээлд байршуулах ажлыг зохион байгуулж буй “БиДиСЕК ҮЦК”ХК-ийн Гүйцэтгэх захирал Д.Даянбилгүүнтэй ярилцлаа.
-“Эрдэнэс Тавантолгой” компани бүтээн байгуулалтын төслүүдээ санхүүжүүлэх зорилгоор нийт 2 их наяд төгрөгийг Монголын Хөрөнгийн бирж дээр бонд арилжаалах замаар босгож байна. Тодруулбал, бондын арилжааны эхний үе шат амжилттай дуусаж, одоо хоёрдугаар шат эхэлж байна. Та бүхний урьдчилсан таамаглал ба бодит үр дүнгийн хооронд зөрүү байв уу.
-Хоёр их наядтай тэнцэх хэмжээний санхүүжилт босгоно гэдэг том дүн. Дотоодын зах зээл жижиг ч хадгаламж эзэмшигч маш ихтэй. Арилжааны банкууд дээр нийт 20 их наядын хадгаламж байгаагаас зөвхөн ам.долларын хадгаламж нь дөрвөн их наяд төгрөгөөр илэрхийлэгдэж байгаа. Хадгаламж эзэмшигчид маань зөвхөн хадгаламж л хийдэг болохоос биш бондын зах зээл рүү орж үзээгүй. Ам.долларын бонд ч өмнө нь гарч байгаагүй. Дээр нь аж ахуйн нэгжүүдийн харилцах дансууд тодорхой хэмжээний үлдэгдэлтэй байгаа. Харилцах данс болон хугацаагүй хадгаламжинд банкууд хүү тооцохоо больсон учраас тэдгээр дансан дахь мөнгө банкинд хүүгүй байршиж байна. “Эрдэнэс Тавантолгой” бондын арилжаанд аж ахуйн нэгжүүд илүү идэвхтэй оролцох боломжтой. Угаас Монголын бизнесүүд улирлын шинж чанартай эрчимждэг. Хавар эхлэх болохоор бүгд зээл аваад эхэлдэг.
Тэр хүртэл харилцах дансандаа мөнгөө хадгалдаг. Тийм учраас компаниуд бизнесийн мөчлөгтэйгээ уялдуулан мөнгөө үр ашигтай зөв байршуулах, илүү өгөөжтэй бүтээгдэхүүнд хөрөнгө оруулах боломжийг энэ бонд бий болгож өгч байна гэсэн үг. “Эрдэнэс Тавантолгой” долларын бонд 5.8%, төгрөгийн бонд 10%-ийн хүүг амлаж байгаа нь хадгаламжийн хүүгээс илүү өндөр өгөөжтэй. Хэт жижиг бонд дээр том аж ахуйн нэгжүүд тэгж оролцоход бэрхшээлтэй байдаг. Харин том үнийн дүн бүхий бонд дээр хөрөнгөө чөлөөтэй удирдах боломжтой. МХБ дээр арилжиж буй нээлттэй бондын нэг гол давуу тал нь бондын хугацаа дуусахыг заавал хүлээж суух шаардлагагүй. Энэ юу гэсэн үг вэ гэхээр “Эрдэнэс Тавантолгой” бондыг тодорхой хугацааны дараа хүүгийн ашгаа аваад буцаагаад зарж болно. Бондод байршуулсан хугацаагаараа хүүг тооцуулаад оруулсан мөнгөө буцаагаад авчихна. Хөрөнгийн зах зээлд exit market буюу хөрөнгийн зах зээлээс буцаад гарах боломж нь их чухал байдаг.
Хоёр их наяд төгрөгийг бондоос босгох зах зээлийн багтаамж байгаа гэж үзсэн ч
бид зөвхөн дотоод зах зээлээ гол тоглогч гэж харахгүй байгаа. Гол зорилго маань гадаадын хөрөнгө оруулагчдыг өөрийн хөрөнгийн зах зээл рүү оруулж ирэх явдал.
Монголын Засгийн газрын бонд гадаад зах зээлд хэд дахин их эрэлттэй байдаг. “Эрдэнэс Тавантолгой” бонд маань Засгийн газрын бондоос баталгаа, өгөөжөөр илүү гарна уу гэхээс дутахгүй. Монголд гол валютын орлогын гол эх үүсвэр болж байгаа, томоохон экспортлогч компанийн нэг. Бондын борлуулалт хүлээлтэд нийцсэн. Нэгдүгээр трачийн бондоос ам.долларынх нь илүү их эрэлттэй байсан. Бондоо авчихсан хүмүүс зарах сонирхолгүй байгаа.
-Монголын хөрөнгийн бирж дээр анх удаа ам.долларын бонд арилжаалагдаж байгаа явдал. Мөн дотоодын хөрөнгө оруулагчдад маш өндөр найдлага тавьж байгаа алхам. Энэ утгаараа хөрөнгийн зах зээлийн хөгжилд чухал үйл явдал гэж ойлгож байна. Та бүхэн үүнийг хэрхэн ажиглаж, дүгнэж байна вэ?
- Монголын хөрөнгийн биржид энэ удаагийн бондыг гаргаж байгаа нь дотоодын хөрөнгө оруулагчдад боломж олгож байгаа, түүнчлэн дотоодын хөрөнгийн зах зээлээ хөгжүүлэхэд түлхэц өгөх үйл явдал болж байна. Үүнийг дагаад андеррайтар, брокерууд хөгжиж байна. Хувьцаа эзэмшигч иргэд хувьцаа төдийгүй бонд худалдаж авдаг болж байна. Бондынхоо өгөөжийг давхар хүртэнэ гэсэн үг.
Гадаад зах зээлд гаргаж байгаа тохиолдолд иргэд тэр болгон оролцож бонд авч чадахгүй. Тэгэхээр хөрөнгийн дотоод зах зээл хөгжөөд л байвал дотоодоос мөнгө босгодог болно. Мөн гадаадын хөрөнгө оруулагчид Монголын хөрөнгийн бирж рүү хөл тавьж эхэлнэ. Өмнө нь дотоодын зах зээлд гаргаж байсан бондын хэмжээ харьцангуй бага, нэгээс хоёр сая ам.доллар байсан. Тийм тохиолдолд институциональ хөрөнгө оруулагчид орж мрэх боломжгүй байсан. Монголд хоёр гурван сая ам.доллар хийчихээд хараад суух боломжгүй, тиймээс том дүнгээр л орж ирэх сонирхолтой байдаг байсан. Энэ удаад том үнийн дүнгээр гарч ирж байгаа учраас манай бирж рүү одоо л орж ирж байна.
Мөн иргэд МХБ-д бүртгэлтэй нээлттэй бонд авснаар та хүүгийн орлогодоо 50%-аар бага татвар төлнө. Хадгаламжийн хүүгээс 10%-ийн татвар авдаг бол бондоос 5%-ийн татвар авдаг хуультай.
-Гадаадын хөрөнгө оруулагчид сүүлийн үед Монголоос нүүр буруулах болсон шүү дээ. Магадгүй, цар тахлын үед илүүтэй болгоомжлох хандлага байж болох юм. “Эрдэнэс Тавантолгой” бондыг зах зээлд байршуулах ажлыг зохион байгуулж байгаа Та бүхний хувьд тэдэнд ямар таатай нөхцөлийг санал болгож байгаа вэ?
- Монголын санхүүгийн зах зээлийн 90 гаруй хувийг банкны сектор эзэлдэг. Бизнес эрхлэгчдэд санхүүжилт шаардлагатай болоход зөвхөн банк руу л явдаг, банкны зээлээр л санхүүждэг. Тэгвэл хөрөнгийн зах зээлд бонд буюу үнэт цаасаар хөрөнгө босгож болдог. Банкны зээлээс чухам юугаараа зээлдэгчид ашигтай вэ?
- Дотоодын зах зээлд анх удаа гарч байгаа хамгийн өндөр дүнтэй энэхүү бондын арилжаанд манай арилжааны банкууд оролцох, багц худалдан авах зөвшөөрлийг Монголбанк богино хугацаанд шийдвэрлэснийг мөн онцлох ёстой.
-“Эрдэнэс Тавантолгой” компани бондоор баталгаажсан санхүүжилтээр чухам ямар ажлууд хийж байгаа вэ. Үүний дараа компанийн ашиг хэрхэн нэмэгдэх юм бэ?
- Тэгэхээр “Эрдэнэс Тавантолгой” бондыг худалдан авч байгаа иргэн, аж ахуйн нэгж болгон үндэснийхээ томоохон бүтээн байгуулалтыг санхүүжүүлж буй хөрөнгө оруулагчид юм. Өмнөх гашуун туршлага бийг мартах учиргүй. Монгол Улс худалдан авагч компанидаа нүүрсээ урьдчилан худалдаж, борлуулалтын орлогоо зээлэн авч байсан. Энэ гэрээний дагуу асар их нүүрсээ урьдчилсан хямд үнээр нийлүүлж, маш урт хугацаанд ашиггүй ажилласан. Гэтэл түүхий эд, нүүрсний ханш тэр хугацаанд тогтмол өсч байсан гэж бодвол их зүйлийг алдсан. Энэ удаад иргэд маань өөрсдөө “Эрдэнэс Тавантолгой” ХК-д төслүүдээ санхүүжүүлэх зээлийг босгож өгч байна шүү дээ.
-Монголын хөрөнгийн зах зээлийн хөгжлийн төлөв байдал өнөөдөр ямархуу байна вэ. Сүүлийн үед эрс идэвхжиж, хөдөлгөөнд орж байгаа нь мэдрэгдэж байгаа. Үүнд юу нөлөөлж байна вэ?
- Мөн банкны харилцах дансны хүү, хугацаагүй хадгаламжийн хүүг зогсоосон нь хөрөнгийн зах зээлд идэвхжил үүсгэж байна. Дэлхий дахинд харилцах дансанд хүү тооцдоггүй. Яагаад гэхээр нь энэ нь бизнесийн эргэлтийг удаашруулдаг хүчин зүйл болчихдог. Мөнгөө эргэлдүүлэхээс илүүтай дансандаа царцаагаад хүү бодуулаад ашиг олж байх сонирхлыг төрүүлдэг. Компанийн нягтлан, захирал, банкны ажилтнууд сүүлдээ сонирхол нэгдээд үүн дээр хүүгийн ашиг хийгээд хувааж авдаг асуудал ч үүссэн. Ийм бизнес төрийнхөн ба банкуудын хооронд цэцэглэсэн нь ч нууц биш. Энэ бол АНУ гэхэд л аль эрт тар нь танигдаад бараг л 100 жилийн өмнөөс халсан, огт байхгүй болсон үзэгдэл.
Харин харилцах дансанд хүү тооцохгүй болоод ирэхээр компани, байгууллагууд мөнгөний болон хөрөнгийн зах зээлийн бүтээгдэхүүнүүдийг сонирхон авч эхэлдэг. Мөнгөө бизнесийн эргэлтэд оруулах хооронд харилцах дансанд биш хөрөнгийн бирж дээр байршуулж байгаад буцаагаад авч болно. Хөрөнгийн зах зээл шударга зах зээл учраас тэнд байгаа мөнгө ил тод байдаг.
Хүн мөнгөө заавал өсгөж байх хэрэгтэй. Гудсан дороо байлгаад байж болохгүй. Санхүүгийн бүтээгдэхүүнд оролцуулаад өсгөж л байх хэрэгтэй.
Мөн Монголбанк бодлогын хүүгээ таван функтээр буулгачихаар банкууд хадгаламжийн хүүгээ бас таван хувиар буулгасан. Энэ маш том зөрүү. Банкуудын төгрөгийн хадгаламжийн хүү нь манай бондын хүүгээс 1,5-2%-аар бага болсон байна. Тэгэхээр иргэд бондыг их сонирхож байна. Бондод хөрөнгө орууллаа, мөнгө хэрэг болвол буцаад хоёрдогч зах зээлд зарчихаад явж болно.
-Хөрөнгийн зах зээлд хөл тавьж орохоос гадна хөрөнгийн зах зээлээс гарах exit market гэдэг үйл явц их чухал байдаг бололтой. Танай компанийн хувьд гадаадын хөрөнгө оруулагчдыг хөрөнгийн зах зээлд орооч гэж урихаас гадна тэндээс хөрөнгөө аваад гарах бололцоог нь бас санал болгодог уу?
- Бодлого, шийдвэр тогтвортой байхыг чухалчилдгийн учир нь энэ. Сангийн хууль гэхэд сангийн ашгаас татвар тооцохгүй гэж явж байснаа гэнэт 10 хувийн татвартай болчихсон. Манай улсын хуулиар “татваргүй сантай” гээд гадаадын хөрөнгө оруулагчдад санал болгоод явж байтал ингээд л гэнэт өөрчлөгдчихсөн.
Уг нь сангийн хөрөнгөд татвар тооцдоггүй. Сангаас хөрөнгө оруулалт авсан бизнес ашгийн татвараа төлж байгаа, эцсийн хөрөнгө оруулагч нь мөн ханшийн өсөлтийн татвараа төлж байгаа тохиолдолд дундын сангаас давхар татвар авдаггүй. Хөрөнгө оруулалтын сан бол хөрөнгийн зах зээлд хөрөнгө татан байршуулах чухал арга хэрэгсэл байсан. Одоо бол хэцүү болсон. Зүй нь, “Эрдэнэс Тавантолгой” шиг тогтвортой том бонд гаргах нь сангуудад хэрэгтэй байдаг.
-Томоохон үнийн дүнтэй, дотооддоо анх гаргаж байгаа ам.долларын бондыг зах зээлд байршуулах ажлыг зохион байгуулж байгаад Та бүхэнд баяр хүргэе. Энэ ажлаас бас суралцаж, илүү туршлагажиж байгаа болов уу.
- Мөн гадаадын хөрөнгө оруулалт татахын тулд манай компани шууд онлайнаар данс нээх, англи монгол дээр байх зэрэг технологийг илүү ашиглах, программ хангамж бий болгоход анхаарч байна. Түүгээр дамжаад мэдээлэл сайн хүрч байгаа. Биржийн ханшийг гэхэд монголд болон гадаадад зэрэг харж болох боломжтой болсон. Гадаадын хөрөнгө оруулагчдын стандартад нийцэх үйлчилгээгээ тодорхой стандартад хүргэчих юм бол дараа дараагийн удаад дотоодын олон компани үнэт цаас гаргахад хангалттай сайн дэд бүтэц болно гэж бодож байна.
Улстөр нийгэм
Нийслэлийн хэмжээнд 2025 оны II ээлжийн цэрэг татлагыг энэ сарын 17, 18, 19-ний өдөр зохион байгуулна
Нийслэлийн хэмжээнд 2025 оны II ээлжийн цэрэг татлагыг энэ сарын 17, 18, 19-ний өдөр зохион байгуулна. Мөн хугацаат цэргийн албанд тэнцсэн залуусаас санал авч мэргэжил эзэмшүүлнэ.
Тодруулбал, барилгын засал, сантехникч, цахилгаанчин, гагнуурчин, үсчин, оёдолчин зэрэг мэргэжлийг эзэмших боломжтой. Харин тухайн мэргэжлээрээ ажиллаж байсан бол ахисан шатны сургалтад хамруулах аж.
Энэ талаар НЗДТГ-ын Цэргийн штабын дарга Г.Ялалт “Өмнөх жилүүдэд цэргийн алба хааж буй залууст англи хэл, жолооны курсийн сургалтыг цэргийн эрдмийн хичээлтэй хавсарч олгосон нь үр дүнтэй байсан. Тийм учраас цэргийн алба хаах хугацаанд нь тухайн орон нутгийн МСҮТ-тэй хамтарч мэргэжил эзэмшүүлнэ.
Ингэхдээ цэргийн албанд тэнцсэн залуусаас ямар мэргэжлээр суралцах хүсэлтэй байгаа талаар нь санал авна. Мөн цэргийн насны залуусын эрүүл мэндийн асуудалд ямар түвшинд байгааг тогтоох дүн шинжилгээ хийнэ. Энэ хүрээнд БЗД-ийн хэмжээнд цэрэгт татагдах насны 2000 иргэнийг эрүүл мэндийн цогц шинжилгээнд хамруулна. Хугацаат цэргийн албанд татагдагч нь найман төрлийн шинжилгээ хийлгэж, эрүүл мэндийн үзлэгт орно” гэлээ.
Цэрэг татлагын байранд очихдоо:
- Иргэний үнэмлэх
- Цэргийн үүрэгтний үнэмлэх
- Мэргэжил эзэмшсэн бол мэргэжлийн үнэмлэх
- Сургууль төгссөн бол диплом зэрэг бичиг баримтыг биедээ авч очих шаардлагатай.
Цэцэг татлагыг дараах есөн байршилд зохион байгуулна.
- Баянгол дүүргийн 96 дугаар сургууль,
- Баянзүрх дүүргийн - 14 дугаар сургууль,
- Сүхбаатар дүүргийн - 3 дугаар сургууль,
- Сонгинохайрхан дүүргийн - 83 дугаар сургууль,
- Чингэлтэй дүүргийн - 5 дугаар сургууль,
- Хан-Уул дүүргийн - 34 дугаар сургууль,
- Налайх дүүргийн - Налайх политехник коллеж,
- Багануур дүүргийн - Гүн галуутай цогцолбор сургууль,
- Багахангай дүүргийн - Хангай цогцолбор сургууль дээр тус тус зохион байгуулна.
Улстөр нийгэм
Санхүүгийн хууль бус үйлдлээс иргэдийг хамгаалахад чиглэсэн шинэ шатны хяналт орон нутагт хэрэгжинэ
Сүүлийн жилүүдэд зохих зөвшөөрөлгүйгээр санхүүгийн үйлчилгээ үзүүлэх, иргэдийг залилсан санхүүгийн гэмт хэрэг нэмэгдэх болсон. Иймд Санхүүгийн зохицуулах хороо иргэд, хөрөнгө оруулагч, үйлчлүүлэгчдийн эрх ашгийг хамгаалах, санхүүгийн зах зээлийн ил тод, хариуцлагатай орчныг бүрдүүлэх, тэр дундаа орон нутагт хууль бус санхүүгийн үйл ажиллагааг илрүүлэх, таслан зогсоох зорилгоор 21 аймгийн Засаг даргын Тамгын газрын Санхүү, төрийн сангийн хэлтсийн дарга болон бүртгэлийн мэргэжилтнүүдэд улсын байцаагчийн эрх олгохоор шийдвэрлэлээ.
Ингэснээр санхүүгийн хяналтыг орон нутагт сайжруулж, иргэдийн эрх ашиг бодитойгоор хамгаалагдах, хууль бус үйл ажиллагаанд өртөх эрсдэлээс сэргийлэгдэх боломж бүрдэхийн зэрэгцээ санхүүгийн бүтээгдэхүүн, үйлчилгээ үзүүлэгчдийн хууль, эрх зүйн орчинд ажиллах, хариуцлага нэмэгдэх давуу талтай. Мөн иргэдэд зориулсан мэдээлэл, сэрэмжлүүлэг, сургалт, зөвлөгөө өгөх үйл ажиллагаа илүү хүртээмжтэй, бодитой болох, санхүүгийн зах зээлийн тогтвортой байдал, хөрөнгө оруулагчдын итгэл бэхжих давуу талтай.
Энэ хүрээнд Санхүүгийн зохицуулах хорооноос санаачлан Улсын ерөнхий прокурорын газар, Цагдаагийн ерөнхий газартай хамтран улсын байцаагчийн эрхтэй 21 аймгийн Засаг даргын Тамгын газрын Санхүү, төрийн сангийн хэлтсийн дарга, бүртгэлийн мэргэжилтнүүдэд улсын байцаагчийн эрх зүйн байдал, зөрчлийн хэрэг маргаан болон зөрчил шалган шийдвэрлэх ажиллагаатай холбоотой чиглүүлэх, мэдээлэл өгөх сургалт зохион байгууллаа. Ингэснээр эдгээр улсын байцаагч холбогдох хууль тогтоомж, хяналт шалгалт, гарсан зөрчлийг хууль зүйн үндэслэлтэй, үр дүнтэй хэрэгжүүлэх чадамжаар хангагдах, орон нутгийн түвшинд хууль бус санхүүгийн үйл ажиллагаатай шуурхай тэмцэх нөхцөл бүрдэх юм.
Санхүүгийн зохицуулах хороо цаашид ч улсын байцаагч нартай байнга хамтран ажиллаж, мэргэжлийн чадавхыг нь нэмэгдүүлэх, хууль бус санхүүгийн үйл ажиллагаатай тэмцэх ажлыг шат дараатайгаар хэрэгжүүлнэ гэж Санхүүгийн зохицуулах хорооноос мэдээллээ.
Улстөр нийгэм
Монгол Улсын Ерөнхийлөгч У.Хүрэлсүх Бүгд Найрамдах Энэтхэг Улсад төрийн айлчлал хийхээр хүрэлцэн очлоо
Монгол Улсын Ерөнхийлөгч Ухнаагийн Хүрэлсүх Бүгд Найрамдах Энэтхэг Улсын Ерөнхийлөгч Дроупади Мурму болон Ерөнхий сайд Нарендра Моди-гийн урилгаар 2025 оны 10 дугаар сарын 13-16-ны өдрүүдэд тус улсад төрийн айлчлал хийхээр тус улсад хүрэлцэн очоод байна. Өнөөдөр түүнийг албан ёсоор угтан авах ёслол болно.
Энэ айлчлал хоёр улсын хооронд дипломат харилцаа тогтоосны түүхт 70 жилийн ойн хүрээнд болж байна. Айлчлалын үеэр Монгол Улсын Ерөнхийлөгч У.Хүрэлсүх Бүгд Найрамдах Энэтхэг Улсын Ерөнхийлөгч Дроупади Мурму-тай уулзаж, Ерөнхий сайд Нарендра Моди-той албан ёсны хэлэлцээ хийн, хэвлэл мэдээллийн байгууллагуудын төлөөлөлд мэдээлэл өгнө.
Мөн “Монгол Улс, Бүгд Найрамдах Энэтхэг Улсын Стратегийн түншлэлийн харилцааг бэхжүүлэх тухай Хамтарсан мэдэгдэл” гаргаж, хоёр улсын харилцааны эрх зүйн үндсийг бэхжүүлэхтэй холбоотой 10 орчим баримт бичигт гарын үсэг зурахаар төлөвлөж байна.
Ерөнхийлөгч У.Хүрэлсүх тус улсын дэд Ерөнхийлөгч бөгөөд Парламентын дээд танхимын дарга Ч.П.Радхакришнанг, Парламентын доод танхим Лок Сабха-гийн дарга Ом Бирла, Гадаад хэргийн сайд Др.Субрахманям Жайшанкар, Батлан хамгаалахын сайд Ражнат Сингх нарыг хүлээн авч уулзан, харилцаа, хамтын ажиллагааны талаар санал солилцоно.
Айлчлалын үеэр Ерөнхийлөгч У.Хүрэлсүх Махатма Гандигийн дурсгалын “Ражгат” цогцолборт цэцэг өргөн, Ерөнхий сайд Нарендра Моди-той дурсгалын мод тарьж, дипломат харилцаа тогтоосны 70 жилийн ойд зориулан гаргасан шуудангийн маркийн нээлтэд оролцоно.
Айлчлалын хүрээнд Монгол, Энэтхэгийн бизнес форум болон “Монголын сайхан орон” сэдэвт тоглолт, гэрэл зургийн болон морин хуурын үзэсгэлэн зохион байгуулна.
