Үзэл бодол
М.Өлзийбат: Улаанбаатар хот газар хөдлөлтийн идэвхтэй бүсэд тооцогдох болсон
Нийслэлийн нутаг дэвсгэр дэх барилгын чанар, аюулгүй байдал, стандарт, өнөөгийн нөхцөл байдлын талаар “Барилгын чанар, аюулгүй байдал, стандарт” сэдэвт зөвлөгөөнийг энэ сарын 21-нд зохион байгуулах гэж байна.
Энэ хүрээнд Улаанбаатар хот орчмын газар хөдлөлтийн нөхцөл байдал, цаашид авч хэрэгжүүлбэл зохих арга хэмжээний талаар Шинжлэх ухааны академийн Одон орон, геофизикийн хүрээлэнгийн Газар хөдлөл судлалын салбарын дарга, доктор М.Өлзийбатаас тодрууллаа.
-Улаанбаатар хот орчмын газар хөдлөлтийн нөхцөл байдал ямар түвшинд байна вэ?
-Улаанбаатар хот болон ойр орчмын бүс нутагт газар хөдлөлтийн идэвхжил өмнөх жилүүдээс харьцангуй өндөр байгаа. Ерөнхий төлөв байдлыг харвал, 2005 оноос эхлэн нийслэл болон ойр орчмын бүсэд үүссэн газар хөдлөлтийн тоо эрс нэмэгдсэн. Үүний дагуу бид судалгаа хийн Улаанбаатар хот орчмыг тойрсон зургаан идэвхтэй хагарал байгааг тогтоосон. Эдгээрээс өөр бас нэг хагарал байгааг Японы эрдэмтэд гурван жилийн турш судалгаа хийсний дүнд илрүүлсэн. Идэвхтэй хагарал гэдэг нь хэдэн мянган жилийн өмнө болж байсан хүчтэй газар хөдлөлтийн ул мөр гэсэн үг. Ийм хагарлуудыг илрүүлэн газар хөдлөлтийн процессуудыг судалдаг. Эдгээр судалгааг хийсний дүнд Улаанбаатар хот газар хөдлөлтийн идэвхтэй бүсэд тооцогдох болсон. Тиймээс аливаа гамшгаас сэргийлэхээс гадна шинжлэх ухааны үндэслэлтэйгээр урьдчилан тооцоолж, хотоо зөв төлөвлөн, барилга, бүтээн байгуулалт хийхгүй бол ямар их эрсдэл үүсдэгийг Турк, Сирид болсон явдлаас харлаа. Нийслэл орчимд үүсээд буй хүчтэй газар хөдлөлтийн голомтуудад үнэлгээ хийхэд Улаанбаатар хотоос баруун тийш 50 км-ийн зайд 80 км гаруй урттай хагарал байгаа нь тогтоогдсон. Уг хагарал дээр 7.5 болон түүнээс дээш магнитудын хүчтэй газар хөдлөлт болох магадлалтай. Харин бид ийм хэмжээний гамшигт бэлэн биш байгааг Японы эрдэмтдийн хийсэн судалгаанаас харж болно. Газар ийм хэмжээний хүчтэй хөдлөхөд Улаанбаатар хотын нийт барилгажилтын 20-30 хувь нь ямар нэг байдлаар эвдрэх, нурах эрсдэлтэй. Мөн гэр хорооллын бүс ихтэй, ил гал түлдэг, цахилгааны шугам сүлжээний зохион байгуулалт зэргээс шалтгаалаад гал түймрийн аюул үүсэж болзошгүйг судалгаанд дурдсан байдаг.
-Японы эрдэмтдийн илрүүлсэн хагарал Улаанбаатар хотын тэг дундуур, төв хэсгээр байдаг тухай сонсож байсан. Ер нь ийм хэмжээний эрсдэл дунд байгаа бид юунд илүү анхаарах ёстой вэ?
-Налайхаас өгсөөд Богдхан уулын араар буюу хот дундуур дайрч, Найрамдал зусланг өнгөрсөн хагарал байгааг япон эрдэмтэд илрүүлсэн. Ганц энэ хагарал ч гэлтгүй бусад зургаан хагарал болоод газар хөдлөлтийн идэвхжилүүдээс үүдэн хэзээ нэгэн цагт газар хөдлөлт болох магадлалтай хэмээн тооцож, хот төлөвлөлтөө хийх хэрэгтэй. Дэлхийн эрдэмтэд ч хэзээ, хэдэн цагт, хаана, хэр хэмжээний газар хөдлөлт болохыг хэлж чаддаггүй учраас ямагт бэлтгэлээ базааж, гамшгийн эрсдэлийг бууруулах чиглэлээр л ажиллах ёстой. “Барилгын чанар, аюулгүй байдал, стандарт” сэдэвт зөвлөгөөнөөр Улаанбаатар хот яг ямар нөхцөлд байгааг тооцоолох ёстой. Ялангуяа Японы эрдэмтдийн хийсэн газар хөдлөлтийн гамшгийн эмзэг байдлын зураглалд үндэслэн тооцооллоо хийх хэрэгтэй. Мөн шинээр барьж буй барилгууд дээр энэ бүхнийг тооцоолж, хэрхэн хамгаалах хэрэгтэйг нарийвчлан тогтоох ёстой. Энэ зөвлөгөөнөөс нэлээдгүй том шийдвэр гарах болов уу гэж найдаж байна. Өнгөрсөн хугацаанд барьсан барилгуудаа нурааж, шинэчлэх боломжгүй шүү дээ. Тиймээс эмзэг байдал нь юундаа байгааг тооцоолон, хүчитгэх, шаардлагатай бол нураах хэрэгтэй. Мөн хотын хүн амын төвлөрлийг сааруулах чиглэлээр тодорхой арга хэмжээг хэрэгжүүлэх ёстой болов уу. Зөвлөгөөний үеэр энэ чиглэлийн ямар нэг шийдвэр, зөвлөмж гараасай гэж хүсэж байна. Жишээлбэл, Туркийн газар хөдлөлтийн улмаас нурсан барилгуудыг харахад нэгдүгээрт, барилгын үндсэн хийц буюу суурийн хийцлэлийн тооцооллыг буруу хийсний улмаас ихэнх барилга нурж унасан гэсэн дүгнэлт бий. Хоёрдугаарт, барилгын материалын чанар муу байна. Гуравдугаарт, барилгын ул хөрсийг нарийвчлан судалж, түүндээ тохирсон шийдлээр барилгаа бариагүйн улмаас барилга нурсан гэх үндсэн гурван дүгнэлтэд хүрсэн.
-Газар хөдлөлийн хүчийг хэмждэг балл, магнитудын талаар тайлбарлавал?
-Магнитуд гэдэг нь газар хөдлөлтийн хүчийг илэрхийлэх ганц утгатай. Газар хөдлөлтөөс үүссэн долгион дэлхийн гүнээр тархан гадаргууд гарч ирэхдээ чичирхийлэл үүсгэдэг. Тэгэхээр хэр хэмжээний чичирхийлэл үүсгэж байгааг баллаар хэмжинэ гэсэн үг. Газар хөдлөлтийн голомттой ойр байх тусмаа өндөр баллтай байх бол холдвол баллын хэмжээ багасах юм. Жишээлбэл, ОХУ, Хөвсгөл орчимд үүссэн газар хөдлөлт 7-8 баллтай байхад Улаанбаатар хотод тухайн газар хөдлөлт 3-4 баллаар мэдрэгдэх боломжтой. ОХУ-д болж буй газар хөдлөлт хэр хэмжээний үетэй савлагаа үүсгэж, Улаанбаатар хотын барилгуудад хэрхэн нөлөөлж буйг тогтоох боломжтой. Газар хөдлөлтийн аюулыг тооцоолохдоо барилгажих талбай дээр судалгаагаа хийдэг. Нэгдүгээрт, суурин газруудад нөлөөлөх голомтуудыг тогтоон, хэр хэмжээний газар хөдлөлт болох боломжтой вэ, хэдэн жилийн давтамжтайгаар үүсэх вэ гэхчлэн тооцоолдог. Газар хөдлөлтийн долгионоос үүдэлтэй хөрсний савлагаа байшин, барилгуудын савлагаатай адилхан болоход тухайн барилга шууд нурах боломжтой. Өөрөөр хэлбэл, зэргэлдээ хоёр барилгын нэг нь газар хөдлөлтийг мэдрэхэд нөгөө нь мэдрэхгүй байдаг шүү дээ. Тэгэхээр, долгион мэдэрч буй барилга нь нурах эрсдэлтэй гэсэн үг.
Үзэл бодол
Л.Оюун-Эрдэнэ: “Эгийн голын УЦС” төслийг богино хугацаанд эхлүүлэхийн төлөө Засгийн газар ажиллана
Монгол Улсын Ерөнхий сайд Л.Оюун-Эрдэнэ Булган аймгийн Хутаг-Өндөр сумын Хантай багийн нутаг Эг, Сэлэнгийн бэлчирт байрлах “Эгийн голын усан цахилгаан станц” төслийн талбайд ажиллалаа.
Тус төсөл нь Засгийн газрын хэрэгжүүлэх 14 мега төслийн тавдугаарт эрэмбэлэгдсэн импортын эрчим хүчийг багасгах, Төвийн бүсийн өсөн нэмэгдэж буй эрчим хүчний хэрэглээг хангах чухал ач холбогдолтой төсөл юм.
Эрчим хүчний яам болон Монгол-Оросын хамтарсан экспертийн ажлын хэсгээс төслийн явц, цаашид анхаарах асуудлын талаар танилцууллаа. Уг төсөл Байгал нуурын биологийн олон янз байдал, дэлхий цэвэр усны нөөцөд сөрөг нөлөө үзүүлж магадгүй гэсэн шалтгаанаар олон жил гацсан.
“Дэлхийн өвийн хороо, ОУБХХ-ноос “Эгийн голын УЦС төслийг дангаар хэрэгжүүлэх нь Сэлэнгэ мөрөн, Байгал нуурын экосистемд мэдэгдэхүйц нөлөөлөл үзүүлэхгүй” болохыг тэмдэглэжээ. Гэхдээ төслийн байгаль орчин, нийгмийн нөлөөллийн үнэлгээг ЮНЕСКО-ийн аргачлал болон олон улсын стандартын дагуу боловсруулах чиглэл өгсөн байна.
Энэ хүрээнд 2025-2026 онд Эгийн голын УЦС-ын Сэлэнгэ мөрний сав газрын экосистемд үзүүлэх өөрчлөлтийг тодорхойлох судалгаа, байгаль орчин, нийгмийн нөлөөллийн үнэлгээ, УЦС-ын туслах боомт болон үндсэн ТЭЗҮ-ийн нэмэлт судалгаа хийж, төслийн бүтээн байгуулалтыг эхлүүлэх бэлтгэл ажлыг хангана. Монгол-Оросын Экспертийн ажлын хэсэг 2026 оны эхний хагаст багтаан эцсийн дүгнэлт гаргахаар тохиролцжээ. Салбарын сайд нар төслийг хэрэгжүүлэхэд анхаарч байгаа бөгөөд судалгааны ажлуудад шаардлагатай санхүүжилтийг тухай бүр шийдвэрлэн ажиллахаа илэрхийлсэн юм.
Төслийн нөлөөллийн бүс дэх иргэд буюу Хантай, Баянгол багийн иргэд энэхүү төслийг ажил хэрэг болохыг 35 жил хүлээсэн, бүрэн дүүрэн дэмжиж байгаа, уг төслийг урагшлуулахын тулд төлөө ажиллаж Ерөнхий сайдад талархал илэрхийлээд, Засгийн газрын бодлого, шийдвэрийг дэмжихээ хэлж байлаа.
Мөн иргэд энэ уулзалтын үеэр өөрсдийн санаачилсан орон нутгийн хөгжлийг дэмжих, байгалийн аялал жуулчлалыг хөгжүүлэх “Хантай” цогцолборын төслөө Ерөнхий сайд танилцууллаа.
Ерөнхий сайд Л.Оюун-Эрдэнэ Хойд бүсийн анхдугаар зөвлөгөөнд оролцогчид санал нэгтэйгээр Эгийн голын УЦС төслийг бүс нутагтаа хэрэгтэй, нэн яаралтай хэрэгжүүлэх ажлын нэгдүгээрт эрэмбэлснийг дурдаад улс орны эдийн засагт ач холбогдолтой мега төслийг нэгдсэн ойлголтоор дэмжиж байгаа нутгийн иргэдэд талархал илэрхийлэв. Эгийн голын УЦС-ын төслийг богино хугацаанд эхлүүлэхийн төлөө Засгийн газар бүхий л хүчээ дайчлан ажиллана гэлээ.
Үзэл бодол
Я.Чулуунхүү: Эзэнгүй нохой, муурыг барьж, иргэдийн аюулгүй орчинд амьдрах орчныг бүрдүүлж байна
Нийслэлийн иргэдийн эрүүл, аюулгүй орчинд амьдрах нөхцөлийг бүрдүүлэх зорилгоор эзэнгүй нохой, муур, мал амьтныг барьж, асрамжлах газарт байрлуулах ажлыг дөрөвдүгээр сарын 24-28-ны өдрүүдэд зохион байгуулж байна. Энэ талаар УБЗАА-ны Захиргаа, санхүүгийн удирдлагын газрын дарга Н.Отгонбаяраас тодрууллаа.
Тэрбээр “2025 онд НЗДТГ болон Улаанбаатар хотын Захирагчийн ажлын албанд эзэнгүй нохой, мууртай холбоотой гомдол олноороо ирсэн. Тиймээс нийслэлийн Засаг даргын захирамжаар эзэнгүй нохой, муурыг эзэнжүүлэх, түр асрах байранд хүргэх, анхан шатны вакцин хийх, туулга өгөх, үржлийг хязгаарлах үйлчилгээ үзүүлж байна. Нохой, муур барих ажилд нийслэлийн зургаан дүүргийн онцгой, цагдаагийн албан хаагчид болон УБЗАА, нийслэлээс холбогдох албаныхан 1000 гаруй хүн ажиллаж байна. Энэ удаагийн байршил СХД-ийн 20 дугаар хорооноос эхэлж, Туулын бургаснаас хойш самнах ажиллагаа явуулж байна” гэлээ.
Сонгинохайрхан дүүргийн 20 дугаар хорооны Засаг дарга Я.Чулуунхүү “Нийслэлийн Засаг даргын захирамжаар нохой, муур барих, эзэнжүүлэх арга хэмжээ 20 дугаар хороонд хоёр дахь өдрөө үргэлжилж байна. Манай хороо гэр хороолол, байшин хороолол, үйлдвэрлэлийн бүс ихтэй. Үйлдвэрлэлийн бүсэд эзэнгүй нохой, муур олон байдаг. Бага насны хүүхдүүдийг хичээл сургуульдаа явахад айлгадаг. Тиймээс нохой, муур барих ажил иргэдийн аюулгүй орчинд амьдрах нөхцөлийг бүрдүүлэх чухал ач холбогдолтой” гэв.
Үзэл бодол
Ц.Төрхүү: Үсний сэв, хоолны тос, арьс ширний үйлдвэрийн хаягдлаас үүдэлтэй лагийн хэмжээ хэрээс хэтэрсэн
НИТХ-ын дарга А.Баяр, НИТХ-ын МАН-ын бүлгийн дарга Д.Ихбаяр, АН-ын бүлгийн дарга Т.Батцогт, Төлөөлөгч Б.Золзаяа, Э.Хулан, Э.Одонтуяа нар УСУГ-т ажиллалаа. Өдгөө 66 жилийн, 1900 гаруй ажилчинтай тус байгууллагын жаргал, зовлон нийслэлчүүдэд шууд хамаатай.
Ундны ус хангамж, ариутгах татуургын үйлчилгээ, Улаанбаатар хотын цэвэр, бохир усны шугам сүлжээний засвар үйлчилгээ, усны ухаалаг хэрэглээ, цэвэрлэх байгууламжийн хэвийн, найдвартай ажиллагаа, Улаанбаатар хотын ус хангамжийн сүлжээг хянах, удирдах зэрэг асуудлыг хариуцан шийдвэрлэдэг УСУГ-ын үйл ажиллагаа, тулгамдсан асуудал, ирээдүйн зорилтыг онцлон Ц.Төрхүү дарга мэдээлэл өгч, танилцууллаа.
Тэрбээр, “Үсний сэв, хоолны тос, арьс ширний үйлдвэрийн хаягдал, ахуйн болон аюултай хог хаягдлаас болж лагийн хэмжээ хэрээс хэтэрсэн. Энэ бол аюул. Манай тулгамдсан асуудал. Яагаад бэрхшээл вэ гэхээр, Улаанбаатарын хэмжээнд долоон цэвэрлэх байгууламж үйл ажиллагаа явуулж байна. Бид ганц Төв цэвэрлэх байгууламжийг л чухалчлаад яриад байдаг. Гэтэл эдгээр долоон байгууламж бүрэн хүчин чадлаараа ажиллаад хоногтоо хамгийн ихдээ 200-аад мянган метр куб ус хүлээн авах чадалтай. Гэтэл өнөөдөр энэ ачаалал 3-4 дахин нэмэгдчихсэн. Тэр хэрээр лагийн хэмжээ ихсэж байна. Хоёрдугаарт, усны үнэ тариф, татаасын асуудлыг ярихгүй бол шинэ цэвэрлэх байгууламж ашиглалтад орлоо ч бид зардлаа даахгүй. Тиймээс ус хангамж, ариутгах татуургын үйлчилгээ, бусад асуудалд анхаарахгүйгээр нийслэлчүүдийн ус хангамж найдвартай боллоо гэж санаа амрах нөхцөл үүсэхгүй” гэв.
НИТХ-ын дарга А.Баяр “Цэнхэр алт болох ус шавхагддаг баялаг. Бодлогын хувьд шийвэрлэх, хамтран ажиллах, зайлшгүй олон нийтэд тулгамдсан асуудлаа танилцуулж ойлгуулах шаардлага байна. Тиймээс энэ ажлыг НИТХ-ын нийт Төлөөлөгчдөд танилцуулахаас гадна “Эх оронч сурагч” хөтөлбөрийн хүрээнд ЕБС-ийн сурагчдад усны үнэ цэн, ухаалаг хэрэглээг таниулах ажлыг хамтарч эхлүүлье” гэлээ.
