Үзэл бодол
Б.Гансүх: Би өөрийгөө “Ми-8” онгоцны гурван ослоос амьд үлдсэн гэж боддог

Онцгой байдлын байгууллагын 19 жилийн ой өнгөрсөн зургадугаар сард тохиож, өнгөрсөн, одоо, ирээдүйн талаараа хэлэлцэн, дурсамж, дурдатгалаа хүүрнэсэн түүхэн өдрүүд өнгөрлөө. Үүнтэй зэрэгцүүлэн Онцгой байдлын байгууллагад 24 жил үүрэг гүйцэтгээд гавьяаныхаа амралтад гарсан ахмад ажилтан,дэд хурандаа Бадамсамбуугийн Гансүхийг онцоллоо. “Аврах ажиллагаанд залуусыг бэлдэж, зохион байгуулж явсан тангараг өргөсөн алба хаагчдын л нэг. Онцгой байдлын албанд дэд ахлагчаас дэд хурандаа хүртэл ажиллаж, олон ч хүний амийг аварч байсан ч тоог нь бол гаргаж байгаагүй хэмээн” яриагаа эхэлсэн юм. Тэрбээр нийслэлийн аврах анги 105-аас ажлын гараагаа эхлүүлж, 2017-2019 онд Баруун бүсийн төв- Ховд аймгийн Онцгой байдлын газрын Шуурхай удирдлага, зарлан мэдээллийн төвийн хэлтсийн дарга, 2020 онд Мэдээлэл, шуурхай удирдлагын төв 101, 105-ын ахлах зохицуулагч, нийслэлийн Аврах ангид мэргэжилтэн, 2021 онд ОБЕГ-ын харьяа Үндэсний аврах бригадын Агаарын ажиллагааны салбарын захирагч, 2021-2022 онд нийслэлийн Аврах ангийн штабын даргаар ажиллаж байгаад гавьяаныхаа амралтад гарсан байна.

АВРАХ АЛБАНД НЯРАВ, НЯГТЛАНГААС БУСДЫГ НЬ ХИЙСЭН
Онцгой байдлын байгууллагын тулгын гурван чулууны нэг Иргэний хамгаалалтын газраас ажлын гараагаа эхлүүлж, улмаар 1998 оноос 2022 оны аравдугаар сар хүртэл үүрэг гүйцэтгэсэн. Шинэ цэргээс удирдах албан тушаалтан хийх хүртлээ нярав, нягтлангаас бусдыг нь хийсэн байна. Өөрөөр хэлбэл усчин, химичин, шүхэрчин аврагч, бүлгийн, салбарын, отрядын, штабын дарга гээд бүх л албан тушаалыг хашсан. Би онгирох дургүй л дээ. Гэхдээ аврагч болохоор шинэхэн залуучууд орж ирэхэд ахынх нь оронд ах, аавынх нь оронд аав болж явсан жирийн нэг л иргэн. Залуус маань талархснаа хэлдэг л юм. Анх аврагч болж байхад ах нар өөрсдийн олон ч туршлагаас хуваалцаж, хөдөө, хээр явахад өвс, ургамлын өвчин анагаах ид шидийн талаар хүртэл хэлж өгдөг байлаа. Хүн гэдэг сэтгэлийн амьтан болохоор тэр өвсийг нь зажлахаар үнэхээр л эдгэчхэж байгаа юм шиг болдог. Энэ олон жил аврах ажиллагаа зохион байгуулахдаа ямар ч осол авааргүй, аврагчдаа эсэн мэнд авчирсан минь миний бахархал хэмээн хуучилна.
Тэрбээр Иргэний хамгаалалтын салбараас анхны “Шударга журам” медалийг 2002 онд хүртэж байжээ. Тухайн үед эхнэртэйгээ муудалцсан нэг залуу амиа хорлоно гээд бохирын цэвэрлэх байгууламжид орох гэж байхад нь аварсан аж. “Хүмүүс баас, шээсэнд сэлсэн л гэдэг юм. Би тэрийг тоогоогүй, тэнд байгаа хүний амийг аврах л чухал байлаа. Тэгэхэд залуу ч байж. Мөн нэг сонин үйл явдал болсон нь 2011 оны нэгдүгээр сарын 26-нд “East” төвд гарсан галыг очиж унтраасан. Тус төвийн ресторанд 2008 онд би хуримаа хийж байсан бол гал гарсан тэр өдөр миний төрсөн өдөр таарсан юм. Манай залуучууд бялуу үлээлгээд бид оройн хоолоо идэх гээд сууж байхад хонх дуугараад л галын дуудлагад гарсан нь энэ” хэмээн тайлбарлана.

ГУРВАН ОСЛООС АМЬД ҮЛДСЭН НЬ
Би өөрийгөө “Ми-8” онгоцны гурван ослоос амьд үлдсэн гэж боддог. Тухайн осолдсон онгоцонд сууж яваагүй ч яг тэнд хамт байх боломжтой байсан учраас тэр. Эхнийх нь, 2001 оны нэгдүгээр сард Увс аймгийн Малчин суманд болдог осол. Тэр үед Ш.Отгонбилэг сайд, хурандаа Д.Намсрай дарга нар хамт явсан юм. Уг нь тэд хоёр аврагч хамт авч явна гэж байлаа. Тэгтэл Ц.Тогоо хурандаа “Аврагч нар авч явахгүй. Олон хүн суухаар онгоцондоо багтахгүй” гээд бид үлдчихсэн юм. Хамт явах хоёр аврагчийн нэг нь би байсан болохоор “явуулахгүй” гэхэд нь ундууцаж л байлаа. Манай шүхрийнхэн чинь онгоцонд суугаад хөөрөх дуртай улс. Үнэхээр тэр онгоцоор явчихмаар л байсан. Тэгээд хамт явахааргүй болоод ажил дээр эргээд ирэхэд Цогтбаатар дарга “Та хоёр яваагүй юм бол жижүүрт гар” гэдэг юм. Тэгтэл тэр орой нь онгоц сүйрчихсэн. Тэгэхээр чинь “Бурхан намайг дээрээс хараа юм болов уу” гэж боддог юм билээ. Дараагийнх нь 2003 оны осол. Тэр үед аймгуудын шүхэрчдийн нэгдсэн буулт болох гэж байсан юм. Шүхрийн хамт 28 шүхэрчин авч явсан онгоц дөнгөж газраас хөөрөөд л доошоо шууд унасан. Тухайн онгоц далавчгүй, шулуун хөдөлгүүртэй болохоор тэгж унасан байх. Хэрэв тэр онгоц дээшээ хөөрсөн бол бас хэцүүдэх байсан шүү. Сүүлийнх нь 2007 онд Сэлэнгэ аймгийн Мандал сум руу түймэр унтраахаар явсан нөхдийн минь осол. Тэр үед бид Тэрэлжид цуг үүрэг гүйцэтгээд ирсэн юм. Би эхэлж хүмүүсээ авч буугаад багийнхнаа тараачихсан байлаа. Нөгөө хэд маань хойноос бууж байсан. Тэгэхэд орлогч дарга Д.Батсайхан руу Ерөнхий газраас утасдаад “Танайх хэдэн шүхэрчинтэй вэ?” гэхээр нь “Манайх 14 шүхэрчинтэй” гэж. Тэгтэл нь “Аврагчдаа бэлэн байлгаж бай. Түймэрт авч явна” гэсэн юм билээ. Тэгэхээр нь “Манайх сая хүмүүсээ тараачихлаа” гэсэн чинь “Хэн та нарыг тараа гэсэн юм!” гээд арга хэмжээ авахаар боллоо. Тэр үед хойно үлдсэн аврагчид маань орж ирж таараад Сэлэнгийн түймэрт шууд явсан даа. Бид чинь тушаалаар л үүрэг гүйцэтгэдэг алба хаагчид шүү дээ.
БЭЛТГЭЛ БЭЛТГЭЛЭЭС СЭТГЭЛ ЗҮЙН БЭЛТГЭЛ АМИН ЧУХАЛ
Аврах ажиллагаанд ороход хүнд хэцүү юм маш их тохиолдоно, шантрах үе ч таарна. Ер нь Онцгой байдлын албыг хүмүүс кинон дээр гардаг шиг гоёор төсөөлдөг. Кино нэг өөр, амьдрал нэг өөр. Мэдэхгүй, чадахгүй юм их гарна. Эхний жилдээ мэдэхгүй, хоёрдахь жилдээ ч мэдэхгүй. Гурав дахь жилээсээ л сая нэг дадлагажиж эхэлдэг. Том том аврах ажиллагаанд оролцож, олон сайхан хамт олонтой болсон байна. Тэр бүрээс хүний амийг аварч чадахгүй үлдэх үед л шантарчих гээд байдаг юм. Энэ үнэхээр хэцүү. 2007 онд түймэр унтраахаар яваад осолдсон нөхдөө аврахаар очих үнэхээр хүнд байсан. Хамтдаа инээлдэж хөхрөлдөөд явсан тэр өдөртөө л зарим нь тушаал авч нисээд осолдсон гэхээр маш харамсалтай. Тийм болохоор аврагчийн сэтгэл зүйн бэлтгэл юу юунаас илүү чухал. Хүн би тэнд заавал хүрнэ гэж бодоод зүтгэвэл хүрдэг шүү дээ. Гэтэл хамт ажиллаж байсан таньдаг мэддэг хүнээ аврахаар очиход аврагчийн сэтгэл зүй маш их нурдаг. Харин танихгүй хүн байсан бол “Би аварна” гээд л дайрна шүү дээ. Үнэнхүү урам зоригоор дийлдэж ирээд аврах төлөвлөгөөгөө, үйлдэл бүрээ дотроо бодоод ажилладаг. Харин мөр зэрэгцэн ажиллаж явсан хэд дээрээ очиход үнэхээр халширсан. Албанаасаа шантардаг юм билээ. 2007 оны тэр осол болоход би бүлгийн дарга байсан.
ШҮХЭРЧИН АВРАГЧААС УСЧИН АВРАГЧ БОЛСОН НЬ
Би уг нь шүхрийн десантчин мэргэжлээр төгссөн. Манай үндсэн анги анх НАХЯ-ны харьяа Түймрийг агаараас эсэргүүцэн хамгаалах алба гэж байсан юм. Бид хэд шүхрээ бэлдээд байж байна. Шуудангийн онгоцноос түймэр гарч байгаа газрын газар зүйн огтлолцолын цэгийг зааж өгөхөд бид тэнд ажилладаг, өдөртөө нэг түймэр лав унтраадаг байлаа. Тэгсэн биднийг, гал сөнөөгчдийг галынхантай нь нэгтгэнэ гээд ОБЕГ-т харьяалуулсан. Тэгээд л хийх ажилгүй шахам болсон биднийг дахиад Улаанбаатар хотыг гамшгаас хамгаалах, байгалийн гамшигтай тэмцэх анги болголоо. Тэр нь үер ус, автамашины осол, ахуйн осол гээд бүх төрлийн л дуудлагаар үүрэг гүйцэтгэж эхэлсэн гэсэн үг. Ингээд л би анхны усчингуудын нэг болсон доо.
БИЕДЭЭ СПИРТ ТҮРХЭЖ МЭДРЭЛИЙН ЭСЭЭ ТҮР ҮХҮҮЛЭЭД УСАНД ШУМБАДАГ БАЙЛАА
Одооны хүүхдүүд бол аврах ажиллагааанд шаардлагатай мэдээллийг интернэтээс хайгаад үзчихэж байна. Бидний хэдэн анхны усчид бол ном, гарын авлага үзээд, гадаад дотоодын сургалтад явж үзсэн харснаа хэрэгжүүлээд явдаг байлаа. Нэг ёсондоо бидэнд багш байсангүй. Аврах ажиллагааны сургууль төгссөн болохоор хар практикаараа л үүргээ гүйцэтгэнэ. Үнэнийг хэлэхэд бид тухайн үед хоёр хүний ногоон завиар аврах ажиллагаанд явдаг байв. Болоогүй бас тэрийгээ амаараа хийлнэ. Амаараа хийлж хийлж босоод ирэхэд толгой эргээд л явчихна шүү дээ. Хоёр хүний тэр завиараа зургуулаа явдаг. Нэг бүлэг зургаан хүний бүрэлдэхүүнтэй учраас тэр. Тэгээд усанд гайгүй сэлдэг мань хэд шиг нөхөд нь завинаасаа зүүгдээд живчихгүйхэн шиг явна даа. Аврах хантааз нь Оросынх, зориулалтын бус. За тэгээд зориулалтын усны хувцас бол бүр байхгүй. Турсиктэйгээ л ус руу орно доо. Арай нэг чадалтай чансаатай нь бассейнд зүүдэг нүдний шилтэй. Тэр шил чинь аврагчдын зориулалтын шил биш шүү дээ. Ингээд л шууд ус руу орно. Тэг болон түүнээс бага хэмийн хүйтэн усанд орохоор хүний нүдэнд цагаа тогтдог юм. Хамгаалалтын хувцасгүй болохоор эрэгтэй хүний төмсөг хамгийн түрүүнд хөлддөг. Тэгэхээр спиртээр биеэ арчаад, зуу татаад л ус руу орно. Заримдаа ургамлын тос, өөхөн тос биедээ түрхэнэ. Тэгэхээр ус тогтдоггүй юм. Ямар сайндаа тийм хар практикаар явсаар байгаад бид пад хар царайтай болохов дээ. Дээрээс нь аврах ажиллагаанд улирал гэж байдаггүй. Өвөл мөс цөмрөөд хүмүүс усанд осолдвол биеэ спиртээр арчиж, мэдрэлийн эсээ түр зуур үхүүлээд усанд шумбадаг байлаа. Одоо бол усчин аврагчид хамгаалалтын хэрэгсэлтэй, чанартай завьтай болжээ. Тэр үед завь олно, зөв завь сонгоно гэдэг ч амаргүй даваа. Учир нь, улс орон бүрийн цаг уур өөр байдаг. Тийм болохоор ижил цаг ууртай газраас завь авах хэрэгтэй байдаг. Бид тэр үед ёстой л цаана нь хүний амь бий гэж бодоод аль чадахаараа зүтгэдэг байж дээ.
ӨӨР ӨӨР САНААТАЙ ХҮМҮҮС НЭГ БАГ БОЛБОЛ ӨӨРСДИЙГӨӨ АВРУУЛАХАД ХҮРНЭ…
Аврагчид 24 цагийн турш үүрэг гүйцэтгэдэг. Тэр 24 цагт юу ч болж болно. Тэгэхэд ар гэр гэдэгт ямар нэг юм болж байвал хэцүү. Бидний залууд бүгдийнх нь үр хүүхэд нялх нойтон байж. Амьдрал нь тэгширсэн, сургууль соёлоо төгссөн том хүүхэдтэй алба хаагч байсангүй. Тийм үед удирдагч хүн алба хаагчдынхаа сэтгэл зүйг мэдрэх маш чухал. Амьдрал л юм чинь эхнэртэйгээ хэрэлдчихээд ирсэн хүн ч байна. Тийм залуу хүн аврах ажиллаагаанд явбал сэтгэл санаа нь тогтдоггүй юм. Эхнэр минь яаж байгаа бол, хүүхэд минь өвдөж байгаа болов уу гээд бодоод явахаар мэддэг юмаа мэдэхээ байгаад, сандраад эхэлдэг. Байнга хэрэглэдэг багажаа хаана байгааг олохгүй хайгаад эхлэхээр л андашгүй. Тийм болохоор аврах ажиллагааг удирдаж байгаа хүн бүгдийг мэдэж, залуустаа аав нь, ах нь болж явах ёстой байдаг юм. Дуудлаганд явж ирээд дуудлагын ярилцлага гэж хийдэг. Тэгэхдээ л тэр бүрийг ярилцана шүү дээ. “За, ийм дуудлаганд анх удаагаа явсан уу. Энэ чамд туршлага боллоо”, “Чи ийм алдаа гаргаж байсан, яагаад тэгсэн бэ. Ямар нэг асуудал гарсан уу?” гэхчлэн ярилцана. Дараа нь заримтай нь хувийн ярилцлага хийнэ. Гэр бүлд нь юу болоод байна, хувийн амьдралд нь юу тохиолдоод байна, тэр бүрийг сонсож сэтгэл зүйг нь бэлтгэнэ. Аврагчид нэг санаатай байж нэг аврах ажиллагаанд орно. Түүнээс биш тал талын санаатай хүмүүс нэгдвэл өөрсдийгөө авруулахад хүрнэ. Тийм болохоор бүлгийн дарга, удирдах албан тушаалтнууд аврах ажиллагаанд бүрэн гаршсан байх ёстой. Мөн аврагчдынхаа сэтгэл зүй, хувийн байдлыг мэддэг байх учиртай.
ДӨРВӨН ГЕНЕРАЛ ЯАГААД ЁСЛОВ…
Би 37 настайдаа Олон улсын иргэний хамгаалалтын хамгийн залуу баатар болж байлаа. Тэр шагналыг нэг их үнэлдэггүй явж байгаад ОХУ-ын Онцгой байдлын яамны дэргэдэх Иргэний хамгаалалтын академид хоёр жил сурахдаа л мэдэж авсан. Яасан гэхээр, надаас шалгалт авч байсан генералууд миний тэмдгийг харснаа “Та Олон улсын иргэний хамгаалалтын баатар юм уу?” гэж байна. “Тийм ээ” гэсэн чинь тэр дор нь сайт руу нь оров. Тэгээд миний нэрээр хайж бүх мэдээллийг маань уншаад “Танд онц тавилаа. Та мундаг хүн байна” гээд дөрвөн генерал ёслоод гаргасан юм. Би тэгэхэд Цэргийн анги байгууллагын удирдлага гэдэг мэргэжлээр мэргэжил дээшлүүлсэн. Харин “Улаанбаатар хотыг үерээс урьдчилан сэргийлэх төлөвлөгөө” сэдвээр диплом хамгаалж байлаа. Бид нарын үед таван мэргэжлээр аврагч бэлтгэдэг байв. Анх Цэргийн их сургуулийн ахлагч бэлтгэх нэг жилийн сургалтанд сууж дүүргээд дараа дараагийн шатны сургуулиудад нь сурсан. Ингээд бодохоор би гэдэг хүн хоёр академи, нэг дээд сургууль, нэг дунд сургууль төгссөн байдаг юм.
Үзэл бодол
Б.Ариунаа: Бид зумба бүжгийг зохиомол бус олон улсын стандартад нийцсэн хөтөлбөрийн дагуу заадаг
“Зумба дасгалт бүжгийн холбоо”-ны тэргүүн, олон улсын зумба бүжгийн багш, эрүүл зөв хооллолт, идэвхтэй амьдралын зөвлөх Б.Ариунаатай ярилцлаа.
-“Зумба дасгалт бүжгийн холбоо” хэдэн онд өрхөө татаж, үүдээ нээсэн бэ. Холбооныхоо талаар манай уншигчдад танилцуулна уу?
-Манай холбоо 2018 оноос эхлэн идэвхтэй үйл ажиллагаа явуулж байна. Улаанбаатар хотод зургаа, орон нутагт буюу Өвөрхангай, Сэлэнгэ, Замын-Үүд, Эрдэнэт, Цогтцэций, Дорноговь, Говь-Алтай зэрэг арван аймагт төдийгүй сумдад салбартай.
Бид зумба заахаас гадна олон улсын хэмжээний багш бэлтгэдэг. Эхний ээлжид Монгол дахь багшаа бэлдэж, улмаар тухайн багшийн идэвх зүтгэл, шавь нартай болж буй эсэхээс шалтгаалан олон улсын сертификат олгодог. Хэрэв тухайн багш маань гадаадад ажиллах хүсэл сонирхолтой гэвэл бид чиглүүлж өгдөг. Тэгэхээр “Зумба дасгалт бүжгийн холбоо” маань олон улсад хүлээн зөвшөөрөгдсөн, баталгаатай холбоо гэсэн үг.
-Ижил төрлийн үйл ажиллагаа явуулдаг газруудаас танай клубийн ялгарах онцлог, давуу тал юу вэ?
-Нэгдүгээрт, зумба бүжгийг зохиомол хөтөлбөрөөр бус харин олон улсын стандартын дагуу заадаг. Тодруулбал, АНУ дахь Зумба бүжгийн холбооноос боловсруулан гаргасан хөтөлбөр, чиглэлийн дагуу хичээлээ ордог. Холбооны гишүүн улс орны холбоо болгон сар бүр нэг ижил бүжиг заана гэсэн үг. Жишээлбэл, энэ сард эдгээр 20 бүжгийг заагаарай гэсэн чиглэл ирвэл манай бүх салбар тэрхүү хөтөлбөрийн дагуу л хичээллэдэг. Ингэснээр холбооны гишүүд маань аль ч улс оронд очсон хэлний шаардлагагүйгээр зумба бүжгээ дагаад бүжиглэчихдэг. Ийм том давуу талтай. Хоёрдугаарт, эрүүл зөв хооллолтод нэлээд анхаарч, хувь хүнд нь болон нийтэд нь зөвлөмж зөвлөгөө өгдөг. Гуравдугаарт, идэвхтэй амьдралын хэв маягийг бий болгож, хэвшүүлэхэд түлхүү анхаардаг.

Ер нь бол зумбагаар хичээллэснээр хүний амьдралын хэв маяг өөрчлөгддөг. Жишээлбэл, эрт унтаж, эрт босдог болно. Өдрийн ажлаа зөв зохион байгуулалттай хийж эхэлдэг. Ажлаа хэрхэн яаж үр дүнтэй хийх үү, гэр бүлдээ хэзээ яаж цаг зав гаргах уу, баяр ёслолыг хэрхэн яаж тэмдэглэх вэ гэдгээ төлөвлөж, зохицуулж сурдаг. Бид дасгал хөдөлгөөн, бүжиг зааж, эрүүл зөв хооллолтын хичээл орохоос гадна уур бухимдлаа хянах, өөрийгөө гомдлоос суллаж чөлөөлөх, эхнэр, нөхрийн харилцаа хандлага гэх мэт сэтгэлзүйн талын хичээлийг ч мөн зааадаг.
-Долоо хоногт хэдэн удаа цагийн ямар сонголтоор хичээллэх боломжтой вэ?
-Манай өглөөний анги 06:00, 07:30, 10:00, оройн анги 19:00, 20:00 гэсэн цагийн сонголттой. Эдгээр цагийн дагуу өдөр бүр хичээллэдэг учраас тухайн хүн долоо хоногт хэдэн удаа явахаа өөрөө шийдэж, түүндээ нийцүүлэн төлбөрөө төлөх боломжтой. Сүүлийн үед албан байгууллагууд оффис дээрээ хичээл заалгадаг болсон байна. Энэ нь бас нэг ахиц дэвшил шүү.
-Жишээлбэл, би өглөөний 07:00 цагийн ангид явъя гэж бодоход, тухайн нэг цагийн хугацаанд ямар хөтөлбөрийн дагуу хичээллэх вэ?
-Та 07:00 цагаас өмнө ирээд өөрийгөө бэлдчихсэн байх ёстой. Тэгээд эхний таван минутад таныг аппаратад оруулж, жин, өөхлөлт, бэлхүүсний тойрог гэх мэт биеийн шаардлагатай үзүүлэлтийг хянаж, өмнөх өдрүүдэд гаргасан үр дүн эсвэл алдаа дутагдлын талаар ярилцаж, зөвхөн танд тохирсон зөвлөгөө мэдээллийг өгнө. Тэгээд 45 минутад иога, дасгал, “belly dance”, бачата зэрэг олон бүжгийн хөдөлгөөнийг хийнэ. Зумба өөрөө бүх төрлийн бүжгийн техникийг оруулсан дасгал шүү дээ. Харин үлдсэн 10 минутад нийтэд нь буюу бүх хүмүүсийн дунд эрүүл, зөв хооллолтын тухай хичээлийг заадаг. Ингэхдээ бодит үр дүнд хүрсэн хүмүүс туршлагаасаа хуваалцаж, бусдадаа урам зориг өгөх жишээтэй.

-Ер нь зумбагаар хэдий хэр хугацаанд хичээллэж байж үр дүнд хүрэх вэ?
-Cарын хугацаанд 20 кг жин хассан хүн бий. Гэхдээ энэ бол нэлээд чанга дүрэм. Харин зөөлөн дүрмээр бол хүн өдөрт 300 грамм хасдаг гэж тооцож болно. Гэхдээ ер нь бол тухайн хүний өөрийн сахилга батаас л бүх зүйл шалтгаална. Зөвлөгөө зөвлөмж өгөөд байхад хөргөгчин дахь хүнс, идэж уух зүйлсээ өөрчлөхгүй л бол үр дүн хүлээх хэрэггүй. Мөн эрт унтахгүй бол бас үр дүн гарахгүй. Хүний амьдрал баялаг учраас хөдөө гадаа явах, баяр наадамд очих ч гэдэг юм уу юу ч тохиолдож болно. Гол нь ийм үед багшдаа хэлээд зөвлөгөө авах хэрэгтэй.
-Та бүхэн “Зумба фестиваль” зохион байгуулах гэж байгаа юм билээ. Энэхүү фестиваль нь сонирхогч хүмүүст нээлттэй юү?
-Бид олон улсын хэмжээний “Зумба фестиваль”-ийг есдүгээр сарын 6-нд 11:00-17:00 цагийн хооронд зохион байгуулахаар бэлтгэл ажлаа хангаж байна. Фестивальд Япон улсаас олон улсын зумба бүжгийн дэглээч багш, мөн БНСУ-аас нэг багш, зургаан хамтрагч багштайгаа ирж оролцоно. Зумба гэж ямар дасгал бүжиг байдаг, түүний ач холбогдол гэх мэт цогц ойлголтыг өгч, олон нийтэд таниулах зорилгоор зохион байгуулж байгаа учир хүссэн хүн бүрд нээлттэй. Гэхдээ тодорхой хэмжээний такстай. Холбооны салбар болон гишүүдийн дунд мөн сонирхогчдыг татан оролцуулсан тэмцээн уралдааныг зохион байгуулахаар төлөвлөж байгаа. Зохиомол хөтөлбөрөөр хичээллэдэг зумбачид олон улсын том фестиваль дээр очоод хамтран ойлголцож хийж чаддаггүй. Харин олон улсын стандартын дагуу боловсруулсан хөтөлбөрөөр хичээллэсэн хүмүүс бол хаана ч, хэзээ ч хамтдаа нэгэн зэрэг бүжиглэж чаддаг.

-Ер нь бүх л төрлийн бүжиг, дасгал хөдөлгөөн өөр өөрийн давуу тал, ач холбогдолтой байдаг болов уу. Зумба бүжгийн тухайд та юу хэлэх вэ?
-Нэгдүгээрт, дасгал хөдөлгөөн хийж л байгаа учраас тодорхой хэмжээнд жингээ хасна. Хоёрдугаарт, хүний сэтгэлзүйг тайвшруулдаг. Өөрөөр хэлбэл, хөгжмийн аянд бүжиглэдэг учраас тухайн хүнийг зөөлөн сэтгэлзүйтэй болгодог. Гуравдугаарт, аз жаргалын гармон ялгаруулдаг. Дөрөвдүгээрт, өөрийнхөө хүсэл сонирхлыг олж, түүнийгээ амьдралынхаа хэв маяг болгож чаддаг. Жишээлбэл, та зумбагаар хичээллэж байгаад тэдгээр төрлөөс иог хийх эсвэл монгол бүжиг бүжиглэхэд илүү дуртай байвал түүн рүү нь бид чиглүүлж өгдөг. Гурван сарын хугацаанд зумбагаар хичээллэсэн хүн монгол бүжигт дурлан хичээллэдэг болох жишээтэй. Ер нь бол манай клуб зөвхөн жин хасахад төвлөрдөггүй. Харин өөрийгөө олж мэдэрч, эрүүл амьдралын хэв маягтай болгоход илүү анхаардаг.
-Ажил, амьдралаа зумбатай холбосон таны түүхийг хуваалцъя?
-Би 2015 онд элэгний вирустэй гэдэг онош сонссон. Энэ нь удамшсан байх магадлалтай. Яагаад гэвэл, миний эмээ, ээж болон нагац талын олон хүн элэгний өвчнөөр нас барсан. Тиймээс би хувь тавилантайгаа эвлэрч, ер нь бол бууж өгч байсан. Гэсэн ч эмч маань надад урам зориг, хүч өгч намайг урагш түлхсэн. Тиймээс би эмчилгээгээ хийлгэхийн хажуугаар эрүүл зөв хооллолт, идэвхтэй амьдралыг эрэлхийлж явсаар 2018 онд өөрийгөө олсон. Өөрөөр хэлбэл, тэр цагаас хойш зумбатай ажил, амьдралаа холбож Ингээд би тухайн үед 82 кг-аас 60 кг жинтэй болж чадсан. Түүнээс хойш энэ жингээ тогтмол барьж байгаа.

-Эрүүл зөв хооллолт, идэвхтэй амьдралд уриалдаг, томоохон төлөөллийн хувьд та манай уншигчдад товчхон зөвлөгөө өгөөч?
-Хамгийн түрүүнд амьдралын хэв маягаа л өөрчлөх хэрэгтэй. Гол нь та өглөө 05:00 цагт “зомби” шиг сэрж байна уу эсвэл үнэхээр аз жаргалтай сэрж байна уу гэдэг нь амьдралын хэв маяг. Таны өглөө хэдэн цагаас эхэлдэг вэ. Миний өглөө 22:00 цагт унтахаас эхэлдэг. Хэрэв, би 00:00 цагт унтвал өглөө “зомби” шиг сэрнэ. Харин 02:00 цагт унтвал би өөрийгөө унтаагүйд тооцдог. Дараагийн анхаарах зүйл бол мэдээж хооллолт. Эрүүл хооллолт гэхээр хүмүүс би энийг иднэ, тэрийг идэхгүй гээд таваг дээрх хоолоо ялгаж эхэлдэг. Бас хоолоо сойж, юу ч идэхгүй гэж ярьдаг. Энэ бол маш буруу. Харин ч эрүүл мэндэд илүү их эрсдэлтэй. Тиймээс хооллолтын хувийн зөвлөхтэй болох хэрэгтэй. Учир нь, “Тэр зумбагаар хичээллээд тураад гоё болчихсон байна, би бас явна” гээд л шийдээд явчихдаг. Гэтэл үнэндээ тэр хоёр хүний сэтгэлзүй, бие махбодь харилцан адилгүй, ялгаатай байдаг учраас тэр хэрээр хооллолт ч мөн өөр байна шүү дээ. Тиймээс бидэнтэй нэгдэн хувийн өмгөөлөгчтэй, хувийн хүүхэд асрагчтай болдог шиг таныг анхаарах хооллолтын зөвлөх дасгал хөдөлгөөн таны эрүүл мэндэд анхаарах дасгалжуулагчийг манайхаас сонгоорой,өөрийгөө олж, амьдралынхаа хэв маягийг өөрчлөхийг хүсэж бас уриалж байна.
С.Юмсүрэн
Эх сурвалж: "Монголын үнэн" сонин №032/24659/ дэх дугаарын цахим сониныг ЭНД-ээс уншина уу.
Үзэл бодол
Б.Бат-Эрдэнэ: Бидний хувьд роботоо найдвартай ажиллах байдал дээр нэлээд анхаарч ажилласан
Монгол Улсын Ерөнхийлөгч У.Хүрэлсүхийн ивээл дор "РОБОКОН 2025" Олон улсын роботын тэмцээн 2025 оны наймдугаар сарын 22-ноос 26-ны өдрүүдэд Улаанбаатар хотноо зохион байгуулагдана. Энэ тэмцээн Монгол Улсаас хоёр баг оролцож байгаа. Багуудын бэлтгэл хэрхэн хангагдаж байгаа талаар ШУТИС-ийн МХТС-ийн Электроникийн тэнхмийн багш Б.Бат-Эрдэнэтэй ярилцлаа.
“ABU Робокон 2025 ” олон улсын тэмцээн удахгүй болох гэж байна. Энэ тэмцээнд оролцох багууд бэлтгэлээ хэр хангаж байна бэ?
-Үндэсний аварга шалгаруулах тэмцээндээ амжилттай оролцсон. Олон улсын тэмцээнд гаднын томоохон улс орны аваргууд оролцох учраас догдлол, бага зэргийн айдастай байна. Туршилтын роботуудаар бэлтгэлээ боломжийн хангаж байна.
-Энэ удаагийн тэмцээнд 14 орны баг оролцож байгаа. Өрсөлдөгч багуудаа хэр судалсан бэ?
-Бид Япон улсын Робокон тэмцээнийг очиж үзсэн. Япон багууд бол үнэхээр сайн юм байна лээ. Мөн Тайланд, Хонконг, Вьетнам улсын үндэсний тэмцээний бичлэгийг үзсэн. Эдгээр улсын багуудын тоглолтын стратегийн талаар ерөнхий ойлголтыг авсан. Бид хэрхэн тоглох стратеги төлөвлөгөө гаргаж, бэлтгэлээ хийж байна. Олон улсын тэмцээн Монгол Улсад зохион байгуулагдаж байгаа учраас оролцогч оюутнуудын маань хувьд нутгийн тэнгэр ивээнэ гэдэгт итгэж байна. Бидний хувьд роботоо найдвартай ажиллах байдал дээр нэлээд анхаарч ажилласан.
-Тоглолтын үед техникийн саатал гэмтэл гарахыг үгүйсгэхгүй. Техникийн бүрэн бүтэн байдлаа хэр хангаж байна?
-Тоглолтын үед гарч болох томоохон эвдрэл, гэмтэл саатлаа гаргахаас урьдчилан сэргийлэх сэлбэг хэрэгслээ бэлдэн ажиллаж байна.
-Энэ жилийн тэмцээний онцлог нь сагс бөмбөг учраас хөдөлгөөн шидэлт нэлээд их хийгдэнэ?
-Үндэсний тэмцээн болон бусад орны тэмцээнүүдийг харахад Роботуудын эвдрэл их ажиглагдаж байна. Залах үед, хурдтай явж байгаад мөргөлдөх үед эвдрэл гэмтэл гарах тохиолдол ажиглагдаж байна.
- Роботод бүтээх явцад хүндрэлтэй зүйл гарч байсан уу. Роботоо бүтээхэд хэр их хугацаа зарцуулсан бэ?
-Үндэсний роботын тэмцээнд оролцох бэлтгэлээ есөн сараас эхэлж хангасан. Роботуудаа 11 дүгээр сараас хойш эхлэн бүтээж 7-8 төрлийн робот бүтээн туршсан. Робот бүтээж туршиж үед бидний хүссэн үр дүнд хүрэхгүй тохиолдолд дараа санаагаа хэрэгжүүлж ажилласан. Үндэсний аваргад оролцохдоо 7-8 робот бүтээж туршсан бол олон улсын тэмцээнд зориулж 10 орчим робот бүтээж туршсан байна. Олон улсын багууд маш хурдтай хүчтэй, технологийн шийдэл нь сайн зүйлүүд ажиглагдаж байгаа. Бид ч гэсэн дутахгүй өрсөлдөнө гэж төлөвлөж байна.
-Роботоо бүтээхдээ тоног төхөөрөмжөө яаж шийддэг бэ?
-Оюутнууд өөрсдийн роботын бүтээж байгаа учраас багш нараас зөвлөгөө авч роботын шийдлээ өөрсдөө олж бүтээдэг. Манай сургууль электроник програмчлалын сургууль учир роботын механик шийдлийг бүтээж туршихад хугацаа их зарцуулдаг. Сүүлийн жилүүдэд “Робот ба Хиймэл оюун ухаан” механик, электроник, хиймэл оюун ухаан нийлсэн хөтөлбөрийг хэрэгжүүлж буй учир энэ дутагдлыг нөхөж чадаж байгаа гэж үзэж байна. Робот бүтээхэд хөрөнгө санхүүгийн зардал мөш их гардаг. Зарим тохиолдолд үүнээс үүдэн рбоботын шийдлээ турших боломжгүй тохиолдол ч байдаг. Нэг, хоёрдугаар курсийн оюутнуудын хувьд дөнгөж мэргэжлийнхээ хичээлтэй танилцаж байгаа учраас роботуудаа хялбар, энгийн шийдлээр бүтээсэн. Үндэсний аварга шалгаруулах тэмцээний роботоо сайжруулаад оролцож байна. Харин нөгөө баг маань 3-4 курсийн оюутнууд байгаа учраас ахисан түвшний шийдлүүдийг роботууддаа хэрэгжүүлэн ажиллаж байна.
-Өрсөлдөгч багтай тоглох тактикаа боловсруулж байгаа биз дээ?
-Тодорхой хэмжээнд боловсруулж байна. Япон улсын роботод тохолт хийдэг. Бидний хувьд тохолт гэхээс илүүтэй шидэлтүүд дээр анхаарч тоглоно. Мөн хамгаалалтаа сайн хийж тоглоно. Тухайн үед тоглолт явц хэрхэн өөрчлөгдөхийг таашгүй. Амжилт гаргахын төлөө хичээнэ дээ. Алдаа бага гаргаж хугацаа сайн тооцоолох, багийн гишүүд хоорондоо сайн ойлголцож, тоглох ёстой. Өмнө зохион байгуулагдаж байсан робокон тэмцээнд спортын чиглэл байгаагүй. Талбай дээр уралдаж, янз бүрийн зүйлийг байрлуулдаг байсан. Энэ жилийн тэмцээний хувьд спортын чиглэл, хоорондоо хөдөлгөөн хийж тоглох учраас нэлээд өвөрмөц болно. Бидний хувьд өөрсдөө сагс тоглож үзээд роботын хөдөлгөөн ийм байх ёстой гэдэг тооцооллоо хүртэл гаргаж байгаа.
-Тоглолтын хугацаа ямар байх вэ?
-Тоглолтын хугацаа 2 минут 40 секунд, нэг удаагийн довтлогын хугацаа 20 секунд байдаг Бидний хувьд 4-5 удаагийн довтолгоондоо нэлээд сайн оноо цуглуулахаар хичээж байна.
-Үндэсний аварга шалгаруулах тэмцээнд ШУТИС-ийн Мэдээлэл холбоо технологийн сургуулийн хоёр баг амжилттай оролцож тэргүүлсэн?
-Нэг, хоёрдугаар курсийн оюутнуудын баг буюу “Түвшин электроник” баг тоглолтын бэлтгэлээ маш сайн хангасан. Харин нөгөө багт ахлах курсийн оюутнууд байсан. Роботын шийдлүүд нь арай өөр байсан учраас роботоо бүтээхэд их хугацаа зарцуулж тоглолтын бэлтгэлээ арай бага хийсэн нь үндэсний тэмцээний явцад ажиглагдсан.
Үзэл бодол
Г. Агааноров: “ABU РОБОКОН 2025 ULAANBAATAR ” олон улсын тэмцээнд 13 орны 14 баг оролцоно
Монгол Улсын Ерөнхийлөгч У.Хүрэлсүхийн ивээл дор “ABU РОБОКОН 2025 ULAANBAATAR ” олон улсын тэмцээн 2025 оны наймдугаар сарын 22-ноос 26-ны өдрүүдэд Улаанбаатар хотноо зохион байгуулагдана. Энэ удаагийн тэмцээн Монгол Улсаас хоёр баг оролцож байгаа. “ABU РОБОКОН 2025 ULAANBAATAR” олон улсын төслийн Ерөнхий продюсер Г.Агааноровтой ярилцлаа. Тэрбээр 2004 оноос “ABU Robocon” олон улсын роботын тэмцээнтэй холбогдож, өнөөг хүртэл сэтгэл зүрхээ зориулан ажиллаж байна.
-Та манай уншигчдад “ABU Робокон” олон улсын роботын тэмцээний талаар дэлгэрэнгүй мэдээлэл өгөөч?
-“Робокон” тэмцээн Япон улсаас үүсэлтэй. Анх зөвхөн тухайн орны үндэсний тэмцээн байсан бол хожим Ази, Номхон далайн өргөн нэвтрүүлгийн холбоо (ABU)-гоор дамжин, Ази, номхон далайн бүсийн орнуудын тэмцээн болсон түүхтэй. Монголын үндэсний олон нийтийн радио, телевиз, Ази номхон далайн өргөн нэвтрүүлгийн холбоо (ABU)-ны гишүүн телевиз. Энэ хүрээнд тус холбооноос зохион байгуулдаг “Робокон” тэмцээнд Монгол Улсын баг 2002 оноос оролцож эхэлсэн түүхтэй.
Манай улс “Робокон” тэмцээнд 23 жил оролцож байгаа. Олон улсын “Робокон” тэмцээнийг жил бүр гишүүн орнуудад зохион байгуулагддаг. онцлогтой. Монгол Улс “ABU Robocon” олон улсын тэмцээнийг анх 2019 онд зохион байгуулж байсан. Зургаан жилийн дараа буюу 2025 онд Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн У.Хүрэлсүхийн ивээл дор зохион байгууллагдаж байна.
-Энэ удаагийн тэмцээнд хэчнээн баг оролцож байгаа бэ?
“ABU ROBOCON 2025 ULAANBAATAR” олон улсын тэмцээнд Камбож, Египет, Фижи, БНХАУ-ын засаг захиргааны онцгой бүс Хонконг, Энэтхэг, Индонез, Япон, Малайз, Монгол Непал, Шри Ланка, Тайланд, Вьетнам улсын багууд оролцоно. Нийт 13 орны 14 багийн 400 гаруй оролцогчид ирнэ. Зохион байгуулагч улс давуу эрхтэйгээр хоёр баг оролцуулдаг.
Монгол Улсаас оролцож байгаа хоёр багийн хувьд 2025 оны дөрөвдүгээр сарын 24-нд болсон “Робокон” үндэсний аварга шалгаруулах тэмцээнд ШУТИС-ийн Мэдээлэл холбоо технологийн сургуулийн “Түвшин Электроникс”, “HICH TECH” багууд амжилттай оролцож тэргүүн байр болон дэд байрыг эзэлж олон улсын тэмцээнд оролцох эрхтэй болсон.
-Монголд зохион байгуулагдаж буй “ABU Робокон” тэмцээн өмнөх жилүүдээс юугаараа онцлог вэ?
-“Робокон” тэмцээнийг зохион байгуулж буй улс орон дүрмээ өөрсдөө боловсруулдаг. Тэмцээний дүрмийг хоёр жилийн хугацаанд Токио хотын их сургуулийн доктор, МУИС-ийн багш Ө.Батбаяр боловсруулж 2024 оны наймдугаар сард Вьетнам болсон олон улсын тэмцээн дээр Монгол Улс дүрмээ танилцуулсан юм.
2019 онд анх зохион байгуулж байхдаа Монгол орны газар нутаг бүсчлэлийг харуулсан говь, хангай, тал хээр, уулын бүсэд түүх соёлыг уялдсан даалгаварыг биелүүлж байсан. Нэг зүйлийг хэлэхэд Монголчууд XIII зуунд Чингис хаан алт, мөнгөн гэрэгэг бусад орнуудад элч илгээж байсан нь өнөө цагийн гадаад паспорт, шуудан харилцааны эхлэлийг тавьж байсан. Монгол Улсын түүх соёлыг олон улсад Робоконоор дамжуулан сурталчилан танилцуулж байсан. Харин энэ жилийн тухайд дэлхийн дахинд оюутанзалуучуудын сонирхлыг маш их татаж байгаа Сагсан бөмбөгийн спортоос санаа сэдэл авч хийж байгаа. Тухайлбал, хоёр роботод стандарт сагсны шалыг бодвол арай бага буюу 15x8 харьцаатай, сагсны шийдний өндөр нь 2м 43 см болгосон. Улаан, хөх талын багууд талбай дээр сагсан бөмбөгийн дүрмээр тоглоно.
-“Робокон” тэмцээн зохион байгуулах орныг хэрхэн шалгаруулдаг юм бэ?
-Манай улсын дараа буюу 2026 онд Хонконг олон улсын Робокон тэмцээнийг зохион байгуулна. Ерөнхийдөө 2-3 жилийн өмнө саналаа өгдөг. Тухайн саналдаа тэмцээн зохион байгуулах дүрмээ боловсруулж, танилцуулдаг. Тэмцээн зохион байгуулах асуудлыг Ази, Номхон далайн өргөн нэвтрүүлгийн холбоо шийддэг.
-Монгол Улсаа төлөөлж оролцож байгаа хоёр багийн бүрэлдэхүүн хэчнээн оюутан залуучууд багтаж байгаа бэ?
-Робокон тэмцээнд зөвхөн оюутнууд оролцдог. Нэг багт үндсэндээ гурван гишүүн, багштайгаа хамт оролцдог. Багийн туслах гишүүдтэйгээ 12-15 хүний бүрэлдэхүүнтэй байдаг юм. Бусад хөгжөөн дэмжигчээр оролцдог.
Оюутнуудын мэдлэг чадвар ур ухаан, хэр их хөдөлмөрлөж, бэлтгэл сургуулилт сайн хийж, үйлдлээ сайн гүйцэтгэсэн амжилт гаргадаг. Монголын баг үйлдлээ хурдан гүйцэтгэж олон оноо авах тал дээр илүү анхаарч, бэлтгэлээ хангаж байгаа.
Манай улсын хувьд хоёр удаа дэд байрт шалгарч байсан. Өнгөрсөн 2019 онд эх орондоо зохион байгуулахдаа дэд байр эзэлж байсан. Мөн цар тахлын үед онлайноор оролцож дэд байранд шалгарч байсан. Энэ удаа Монгол Улсын баг амжилтаа ахиулж, тэргүүн байранд орохын төлөө бэлтгэлээ хангаж байна. Энэ олон жилийн хугацаанд хамгийн их амжилт үзүүлсэн роботуудтай баг бол Вьетнам, БНХАУ, Япон улс юм.
-Тэмцээн хэзээ болох вэ?
-“ABU ROBOCON 2025 ULAANBAATAR” олон улсын тэмцээн 2025 оны наймдугаар сарын 24- нд “Аса Арена”-д 10:00 цагт хэсгийн тоглолт эхэлнэ.
-“ABU ROBOCON 2025 ULAANBAATAR” олон улсын тэмцээний нээлтэд Монгол Улсын Ерөнхийлөгч У.Хүрэлсүх үг хэлж, оролцож байгаа оюунтан залуучуудад мэндчилгээ дэвшүүлнэ. Тэмцээнийг МҮОНРТ шууд дамжуулна.
-Тэмцээний тоглолтын минут богино уу?
-Өнгөрсөн жилүүдэд зохион байгуулагдаж байсан тэмцээн талбай дээр хоёр зэрэг үйлдлээ гүйцэтгэдэг байсан. Хугацаан гурван минут байсан. Энэ жилийн тэмцээн сагс учраас том талбай дээр явагдаж байгаа учраас 7-10 минутын хугацаанд явагдана. Зарим тохиолдол 12 минут ч болж байгаа. Ерөнхийдөө хугацаа харилцан адилгүй байна.
-Тэмцээн эхлэхэд цөөхөн хоног үлдлээ. Бэлтгэл ажил хэдэн хувь хангагдсан бэ?
-Бэлтгэл хангагдаад жигдэрч байгаа. Миний хувьд Робокон тэмцээний зохион байгуулалт дээр олон жил ажиллаж байна. Бидний хувьд 2010 оноос хойш олон улсын тэмцээн зохион байгуулна гэж ярьсаар байж 2019 онд анх удаа зохион байгуулж байсан. Энэ төслийг хэрэгжүүлэхэд оролцогч сургууль болон удирдаж оролцож байгаа багш хамгийн чухал нөлөө үзүүлдэг. Олон багшийн хүч чармайлт, хөдөлмөр зүтгэл дээр Монголын багийн амжилт бий болдог. Монголчууд оюуны асар их мэдлэгтэй. Ази, Номхон далайн орнуудын оюутан залуучуудаас дутахгүй. Ер нь энэ тэнцүү өрсөлдөх чадвартай. Робокон тэмцээний 23 жилийн хугацаанд ойролцоогоор 5000 орчим оюутан залуучууд багийн үндсэн болон туслах гишүүн оролцсон байна. Робокон тэмцээн оролцож байсан хүүхдүүд их мундаг явдаг. Онолын мэдлэг, практиктай хослуулж явуулдаг учраас оюутан залуучуудад мэдлэг ур чадвар, бүтээлч сэтгэлгээ, цагийн менежмент зэргийг хослуулж чаддагаар бусдаас давуу талтай. Робокон оролцож байсан оюутан залуучууд Оюутолгой, Эрдэнэс тавантолгой, Эрдэнэт үйлдвэр зэрэг Монголын томоохон бүтээн байгуулалтын ажилд манлайлан ажиллаж байна.
-Зохион байгуулалтын багт нийт хэдэн уран бүтээлч ажиллаж байна вэ?
-“ABU ROBOCON 2025 ULAANBAATAR” олон улсын тэмцээний зохион байгуулалт дээр МҮОНРТ-ийн уран бүтээлчид болон инженер техникийн ажилчид, сайн дурынхантай нийлээд 200 гаруй хүмүүс ажиллаж байна. Энэ жилийн тэмцээнд Нийслэлийн Засаг даргын Тамгын газар дэмжигчээр оролцож байгаа. Харин ерөнхий ивээн тэтгэгчээр Зуун манлай бүтээн байгуулалт Монгол Улсын Баатар "Эрдэнэт үйлдвэр" ТӨҮГ, Монголын харилцаа холбоо, мэдээллийн технологийн тэргүүлэгч “ Энгийн ухаалгаар” уриатай Мобиком оролцож байгаа. Мөн “Аса арена”, Z.com, MindTech,KSJ зэрэг компаниуд ивээн тэтгэгчээр оролцож байгаа юм.
-
Улстөр нийгэм2024/12/18
УИХ: Өнөөдөр хуралдах ажлын хэсгүүд
-
Цаг үе2024/05/22
Метромоллын уулзвараас Хүнсний 4 дүгээр дэлгүүрийн уулзвар хүртэлх авто замыг за...
-
Цаг үе2025/03/07
Хаврын саруудын цаг агаарын ерөнхий төлөв
-
Урлаг спорт2020/05/25
“Playtime” хөгжмийн фестиваль ирэх оны зун хүртэл хойшлогдлоо