Үзэл бодол
Б.Бат-Оргил: Энхийг дэмжих ажиллагаанд үүрэг гүйцэтгэхийн тулд гадаад хэл, буудлага, жолоодлогын ур чадвар эзэмшсэн байх ёстой
ЦЕГ-ын Гадаад харилцаа хамтын ажиллагааны хэлтсийн ахлах мэргэжилтэн, цагдаагийн хошууч Б.Бат-Оргилтой ярилцлаа.
-Манай улс энхийг дэмжих ажиллагаанд оролцож эхлээд багагүй хугацаа өнгөрсөн. Цагдаагийн байгууллага анх хэдэн оноос эхэлж энэхүү ажиллагаанд оролцож эхэлсэн бэ?
-Монгол Улсын цагдаагийн байгууллагаас НҮБ-ын Энхийг дэмжих цэргийн ажиллагаанд 2006 оноос Сьерра Леоне, Ирак, Чад, Афганистан, 2012 оноос Бүгд Найрамдах Өмнөд Судан Улс дахь НҮБ-ын Энхийг дэмжих ажиллагааны 9 удаагийн ээлжид Монгол Улсын Зэвсэгт хүчний мотобуудлагын батальоны бүрэлдэхүүнд цагдаа, дотоодын цэргийн байгууллагаас нийт 400 гаруй алба хаагч Зэвсэгт хүчний цэргийн багт үүрэг гүйцэтгэсэн.
Монгол Улсын Цагдаагийн байгууллага НҮБ-ын Энхийг дэмжих ажиллагааны Цагдаагийн албанд ажиллах эрх авахаар НҮБ-ын Цагдаагийн албаны Сонгон шалгаруулалтын багийг 2016 оны 04 дүгээр сар, 2018 оны 10 дугаар саруудад тус тус хүлээн авч, нийт 120 гаруй цагдаагийн алба хаагчийг хамруулснаас 35 нь шалгалтад тэнцэж, энхийг дэмжих ажиллагаанд оролцох эрхээ авсан. НҮБ-ын Энхийг дэмжих ажиллагааны газрын Цагдаагийн албанаас 2016 оны 07 дугаар сард анхны алба хаагчдыг Африк тивийн Бүгд Найрамдах Өмнөд Судан Улс/БНӨСУ/ болон Бүгд Найрамдах Судан Улс/БНСудУ/-уудад тус тус Бие даасан цагдаагийн ажилтнаар томилж байснаас хойш нийт 20 алба хаагч Африкийн БНӨСУ/UNMISS/, БНСудУ/UNAMID/ болон тус хоёр улсын Дундын бүс/Абей/ дэх НҮБ-ын Энхийг дэмжих ажиллагаа /UNISFA/-нд тус тус хүлээсэн үүргээ амжилттай гүйцэтгээд байна.
-Энэ жил цагдаагийн хэдэн алба хаагч энхийг дэмжих ажиллагаанд явж байгаа вэ?
-Шалгалтад тэнцэж, эрхээ авсан алба хаагчдаас үлдсэн долоог нь НҮБ-ын Бүгд Найрамдах Өмнөд Судан Улс дахь Энхийг дэмжих ажиллагаа/UNMISS/-нд оролцуулахаар /2021.07.26/-ний өдөр Цагдаагийн ерөнхий газраас үдэн гаргаж, хүндэтгэл үзүүлсэн. Урьд урьдын үүрэг гүйцэтгэсэн алба хаагчид маань үүргээ амжилттай гүйцэтгэж, тус ажиллагаан дахь манай улсын Цагдаагийн байгууллагын орон тоог нэмэгдүүлж чадсанаар энэ удаад өргөн бүрэлдэхүүнтэйгээр энхийг сахиулах нэр хүндтэй үйлсэд хувь нэмрээ оруулах боломж олдож байна.
-Энхийг дэмжих ажиллагаанд үүрэг гүйцэтгэхийг хүсдэг олон алба хаагч бий. Тэдгээр алба хаагчдад ямар шалгуур болзол тавьж сонгодог талаар мэдээлэл өгнө үү?
-НҮБ-ын Энхийн ажиллагааны газрын Цагдаагийн албаны Сонгон шалгаруулалт, үнэлгээний баг ирж, Энхийг дэмжих цагдаагийн ажиллагаанд оролцох алба хаагчдаас НҮБ-аас тогтоосон стандартын дагуу Англи, Франц хэлний 4 чадвар, гар буу эмзэмших, ашиглах чадвар, 4х4 автомашинаар жолоодлого хийх чадварыг тус тус үнэлэх замаар сонгон шалгаруулалт явуулдаг. Нийт шалгалтыг 100% гэж үзвэл, Хэлний шалгалт 80%, буудлага 10%, жолоодлого 10%-ийн харьцаатай байдаг. Эдгээр чадварыг эзэмшсэн цагдаагийн байгууллагын аль ч албан тушаалын офицер, ахлагч нарт НҮБ-ын энхийг дэмжих цагдаагийн ажиллагаанд Бие даасан цагдаагийн ажилтнаар оролцох үүд хаалга нээлттэй байгаа юм.
-Ажиллагаанд явсан алба хаагчидтай Цагдаагийн ерөнхий газраас хэрхэн эргэх холбоотой ажилладаг вэ?
-Ажиллагааны хугацаанд үүрэг гүйцэтгэж байгаа алба хаагчдын цол, албан тушаал, ажлын туршлагыг харгалзан багийн ахлагч, орлогчоор ажиллуулдаг. Багийг ахалж буй алба хаагч ажиллагаанд үүрэг гүйцэтгэж буй нийт алба хаагчдын ажлын тайланг сар бүр авч, нэгтгэн, улирал тутам Цагдаагийн ерөнхий газрын удирдлагад ажлын тайлангаа танилцуулдаг. НҮБ-ын Энхийг дэмжих цагдаагийн ажиллагааны томилгоо, бэлтгэл ажил, үүрэг гүйцэтгэлт, хугацаа сунгалт, хугацаа дуусгавар болохтой холбоотой бүхий л үйл ажиллагааг Цагдаагийн ерөнхий газрын Гадаад харилцаа, хамтын ажиллагааны хэлтэс хариуцан явуулж, холбогдох албадад уламжилдаг.
-Ажиллагааны газар, оронд манай цагдаагийн алба хаагчид ямар үүрэг гүйцэтгэдэг вэ?
-НҮБ-ын Цагдаагийн албаны үндсэн үүрэг нь гэмт хэрэгтэй тэмцэх, урьдчилан сэргийлэх, нийтийн хэв журмыг сахиулах, ажиллагааны газар орны цагдаагийн байгууллагатай хамтран ажиллаж, тэдний алба хаагчдыг сургаж, дадлагажуулах, НҮБ-ын бие бүрэлдэхүүн, өмч хөрөнгийг хамгаалах болон бусад цагдаагийн нийтлэг үүргийг хэрэгжүүлэх юм. Одоогоор дэлхий дээр 12 энхийг дэмжих ажиллагаа явагдаж байгаа бөгөөд НҮБ-ын Аюулгүйн зөвлөлөөс олгосон мандатын дагуу ажиллагаа бүрд цагдаагийн албаны гүйцэтгэх үүрэг өөр өөр байдаг. Жишээ нь манай алба хаагчдын томилогдож буй БНӨСУ-дахь энхийг дэмжих ажиллагаанд бол цагдаагийн алба хаагчид эхэлж очоод Дотоодын дүрвэгсдийн хуаранд 3 сарын хугацаагаар ажиллаж, ажилдаа туршлагажсаны дараагаар дараагийн албан тушаалд дэвшин ажиллах эрх нь нээгдэж, зарлагдсан ажлын байруудад шалгалт өгдөг. Тус ажиллагаан дахь цагдаагийн албаны бүтэц нь манай цагдаагийн байгууллагын бүтцийн нэгэн адил урьдчилан сэргийлэх, олон нийттэй харилцах, санхүү, төлөвлөлт, хүний нөөц, дотоод хяналт шалгалт, сургалтын зэрэг хэлтэс, нэгжүүдтэй байдаг. Тийм учраас алба хаагч ямар ч ажлын дадлага, туршлагатай байсан тэнд очоод тэр ажлын байрандаа дэвшин ажиллах боломжтой гэсэн үг.
-Энхийг дэмжих ажиллагаанд алба хаагчид маань оролцсоноороо ямар ач холбогдолтой вэ?
-Цагдаагийн ажил өөрөө иргэдийн амь нас, аюулгүй байдал, өмч хөрөнгө, эрх ашгийг хамгаалахад чиглэсэн байдаг тул энэ ажлыг дэлхийн хэмжээнд бусад улс орны цагдаа, цэргийн алба хаагчдын хамтаар хийнэ гэдэг нь их том ач холбогдол гэж бодож байна. Нөгөөтээгүүр НҮБ-ын энхийг дэмжих ажиллагаанд алба хаагчдыг оролцуулснаар Монгол цагдаагийн мэргэжлийн мэдлэг, ур чадвар, арга туршлага, танин мэдэхүй, гадаад хэлний мэдлэгийн чадвар дээшлэхээс гадна олон улсын ажиллагаанд оролцох мэдлэг чадварыг хуримтлуулдаг гээд тоочоод байвал их зүйл бий. Аливаа байгууллагын амжилтын үндэс нь мэдлэг, чадвар, туршлагатай боловсон хүчин байдаг. Тийм учраас Цагдаагийн байгууллага энэ чиглэлээр явуулах үйл ажиллагаагаа илүү өргөжүүлж, мэдлэг чадвар, хүсэл эрмэлзэлтэй хүний нөөцийг бүрдүүлж чадвал биднийг магадгүй үүнээс ч илүү үр дүн хүлээж байхыг үгүйсгэхгүй.
-Энхийг дэмжих ажиллагаанд эмэгтэй алба хаагч хэзээнээс оролцож эхэлсэн бэ?
-НҮБ-ын Энхийг дэмжих цагдаагийн ажиллагаанд анх оролцож эхэлсэн цагаас буюу 2016 оноос эмэгтэй алба хаагчид үүрэг гүйцэтгэж эхэлсэн. Энэхүү 5 жилийн хугацаанд үүрэг гүйцэтгэсэн 27 алба хаагчийн 8 нь эмэгтэй алба хаагч байгаа нь НҮБ-аас энхийг дэмжих ажиллагаанд оролцож буй цэрэг, цагдаагийн алба хаагчдын жендерийн тэгш байдлыг хангах бодлогын стандарт хувийн үзүүлэлтийг давуулан биелүүлсэн гэхэд болно. НҮБ-ын Цагдаагийн албаны зүгээс энхийг дэмжих ажиллагаанд хохирч буй хүүхэд, эмэгтэйчүүд, эмзэг бүлгийн иргэдийн эрх ашгийг хамгаалах ажилд цагдаагийн эмэгтэй алба хаагчдыг түлхүү оролцуулах бодлого баримталж, 2028 он гэхэд нийт ажиллагаанд оролцож буй эмэгтэй алба хаагчдын тоог 30% хүргэх зорилт тавьсан. Тиймээс манай эмэгтэй алба хаагчдын хувьд боломж нэмэгдэж байгаа юм.
-Цаашид энхийг дэмжих ажиллагааны чиглэлээр авч хэрэгжүүлэх арга хэмжээний талаар мэдээлэл хүргэнэ үү?
-НҮБ-ын Цагдаагийн алба нь Цагдаагийн зөвлөх (Individual Police Officer), Цагдаагийн баг (Formed Police Unit), Мэргэжлийн баг (Specialized police team) үндсэн 3 чиглэлээр үүрэг гүйцэтгэдэг. Манай улсын цагдаагийн байгууллага 2016 оноос Цагдаагийн зөвлөх(Individual Police Officer)-өөр 27 алба хаагчийг томилон ажиллуулсан бөгөөд энхийг дэмжих ажиллагаанд оролцох дараагийн алба хаагчдыг НҮБ-ын Цагдаагийн албаны Сонгон шалгаруулалт, үнэлгээний багийн шалгалтад холбогдох стандартын дагуу бэлтгэж, тус багийг 3 дахь удаагаа Монгол Улсын Цагдаагийн байгууллагад урьж ирүүлэн шалгалтыг зохион байгуулахаар төлөвлөж байна. Мөн түүнчлэн 160 хүнтэй бие даасан Цагдаагийн баг(Formed Police Unit)-ийг НҮБ-ын энхийг дэмжих ажиллагаанд оролцуулах нөхцөл боломжийг судлан, холбогдох эрх бүхий байгууллагад хүсэлтийг хүргүүлэн ажиллаж байна.
-Ярилцсанд баярлалаа.
Үзэл бодол
Л.Гантөмөр: МАН шүүмжлэл сонсож мэддэггүй юм байна
Хэн нэгэн шүүмжилэхээр их адгадаг болсон. Ийм адгуу хүмүүстэй хамтарна гэдэг хэцүү. Шүүмжлэхгүйгээр Монголын төр явахгүй. Төрийн чих онгорхой байх ёстой. Ард түмнээ сонсдог байх ёстой. Тэр ард түмний дуу хоолой нь УИХ-ын гишүүд. МАН Бага хурлаараа гурван шалтгаанаар Ардчилсан намтай хамтрахгүй гэж ярьсан тухай би сонссон.
Түиймээс МАН-ынэнд тэндэх хулгай, луйврыг Хяналт, үнэлгээний Үндэсний хороо илрүүлээд байх юм байна.
Тиймээс энэ гурван үндэслэлээр АН-аас салах нь зүйтэй гэж гишүүд нь ярьсан байна лээ. Өөрөөр хэлбэл, МАН хяналтгүй засаглахыг хүсээд байгаа хэрэг” хэмээв.
Үзэл бодол
Э.Батшугар: Хариуцлагатай иргэнээ урамшуулдаг олон улсын сайн жишгийг Монголдоо нэвтрүүлж байна
-Улсын хэмжээнд өнөөдрийн байдлаар банк, санхүүгийн байгууллагатай зээлийн харилцаанд ороогүй насанд хүрсэн иргэн цөөн байгаа болов уу. Таны санаачлан, батлуулсан дээрх хуулийн өөрчлөлт иргэдийн энэ төрлийн харилцаанд ямар нөлөө үзүүлэх вэ?
-Хамгийн эхэнд Зээлийн мэдээллийн сангийн “хар жагсаалт”-д нэг бүртгэгдчихвэл зургаан жил данслагддаг байдлыг халж байгааг тодотгож хэлмээр байна. Хүний амьдрал баялаг, зээл, зарим төрлийн төлбөрийг барагдуулахын зуур цаг хугацаа алдах гэх мэт бэрхшээлээс үүдэн доголдох тохиолдол гардаг даа. Тэгээд аль болох шуурхай шийдээд, зохицуулаад төлсөн ч “хар жагсаалт”-ад бичигдчихаж байгаа юм. Тэр мэдээлэл зургаан жил хадгалагдаж, Та хариуцлагагүй зээлдэгч болчихдог, энэ мэдээлэл зургаан жил Таны санхүүгийн харилцаанд нөлөөлнө. Үүнийг би хувьдаа “санхүүгийн ял” гэж тодорхойлоод байгаа.
Зээлийн мэдээллийн тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай хууль хэрэгжээд эхлэхээр дээрх шиг нөхцөл буюу нэг удаагийн доголдлоос нь үүдсэн зургаан жилийн санхүүгийн ял оноодог байдлыг халж, эсрэгээрээ онооны системд шилжих юм. Иргэн зээлийн харилцаандаа хариуцлагатай хандаад, тухай бүр нь төлбөрөө зохих ёсоор нь төлдөг бол оноо нь нэмэгдээд яваад байна. Оноо нь өндөр байхын хэрээр санхүүгийн үйлчилгээ үзүүлэгч байгууллага, банк барьцаа хөрөнгийн шаардлагыг бууруулах, зээлийн хүү бага байх гэх зэргээр иргэнд илүү таатай нөхцөл, үйлчилгээ өгнө. Оноо нь тухайн иргэний биет бус санхүүгийн хөрөнгө болно. Жишээлбэл, зээл авахад хамгийн түрүүн барьцаа хөрөнгө шаарддаг. Тэгвэл энэ эрх зүйн өөрчлөлтөөр оноо нь барьцаа хөрөнгө болж болохоор нөхцөл бүрдэж байна. Аливаа банк, санхүүгийн байгууллага хариуцлагатай харилцагч буюу өндөр оноотой иргэнд үйлчилгээ үзүүлэхдээ нөхцөлөө хөнгөвчлөх, шуурхай үйлчлэх боломжтой болно. Нэгэнт хариуцлагатай төлбөрөө төлөөд явдаг харилцагч учраас аль болох асуудлыг шуурхай шийдээд явах сонирхол байна шүү дээ.
Тэгэхээр иргэн оноогоо өндөр болгох эсэхээ бас тооцож болж байна. Хариуцлагатай иргэнээ нэг ёсондоо урамшуулж байгаа гэж харж болох юм.
Баримт сөхөөд харвал малчны зээл, ипотекийн зээл, тэтгэврийн зээл нь хамгийн эрсдэлгүй, чанартай зээлүүд байдаг. Зээлдэгчид нь маш хариуцлагатай гэсэн үг. Хариуцлага алдахад нь “ял оноож” байгаа юм чинь, хариуцлагатай байсных нь төлөө хөнгөвчилсөн нөхцөлтэй, бага хүүтэй зээлийг шуурхай олгох зэргээр урамшуулж болно биз дээ. Үүний нөлөөгөөр зээлийн хүү ч буурах боломжтой, онооны системд шилжсэнээр суурь нөхцөл бүрдэж байгаа гэж харж байна. Тухайлбал, төслийг боловсруулах үед 28 улсын жишээг судалсан, зээлийн хүү нь 2-4 нэгж хувиар буурсан байдаг юм билээ. Америк 1989 онд, Солонгос, Энэтхэг 2000 оны эхээр, Вьетнам саяхан онооны системд шилжсэн. Ийнхүү шилжснээс хойш 2-3 жилийн дараа зээлийн хүү буурсан байна билээ.
Энгийнээр ойлгоход банк, санхүүгийн байгууллага харилцагчаа хялбархан тодорхойлдог учраас хариуцлагатай, найдвартай харилцагчдаа хугацаа урт, хүү бага, барьцаа хөрөнгө шаардахгүйгээр зохих ёсны зээл олгох гэх зэрэг сайн бүтээгдэхүүн, үйлчилгээг шуурхай үзүүлдэг болно.
Латин Америкийн улс орнууд онооны системд шилжихээс өмнө ажлын 10 хоног буюу хагас сар зээл шийдвэрлэдэг байснаа онооны систем рүү шилжсэнээр ердөө ажлын 8 цагт зээл шийддэг болсон байгаа юм. Цаашилбал, сайн харилцагчид бүтээгдэхүүн, үйчилгээгээ хүргэхийн тулд банк, санхүүгийн байгууллага дунд өрсөлдөөн бий болдог. Одоо бол банк, санхүүгийн байгууллага тус бүр харилцагчийн мэдээллээ хадгалж, тус бүрдээ сан бүрдүүлдэг, үүнийгээ хуваалцдаггүй. Та банкаа, санхүүгийн харилцагчаа солихоор бол нөгөө талдаа шинэ хэрэглэгч болно, хүлээж авч байгаа тал Таны санхүүгийн түүхийг мэдэхгүй учраас “эрсдэлтэй” гэж үздэг. Шинэ систем үйлчлээд эхлэхээр иргэний оноо бүх нөхцөлийг илэрхийлэх учраас ямар ч банк, санхүүгийн байгууллагад очсон зөвхөн өөрт тохирхох бүтээгдэхүүн, үйлчилгээ авдаг болно. Банк, санхүүгийн байгууллагууд өрсөлдөөд эхлэхээр санхүүгийн бүтээгдэхүүн, үйлчилгээ сайжрах нь ойлгомжтой. Хөгжсөн улс орнуудын боловсронгуй болсон, туршигдсан сайн туршлагыг Монголд нэвтрүүлж байгаа гэж ойлгож болно.
-Хууль хэзээнээс хэрэгжих эхлэх вэ?
-Улсын Их Хурал 5 дугаар сарын 16-ны өдөр Зээлийн мэдээллийн тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах хуулийг баталсан. Ердийн журмаар гэхээр “Төрийн мэдээлэл” сэтгүүлд хэвлэгдээд ажлын 10 хоногийн дараа хэрэгжиж эхлэхээр тооцож үзвэл энэ оны 6 дугаар сарын 26-ны өдрөөс хэрэгжих юм байна.
-Тэгвэл зээлийн "муу түүх" иргэний санхүүгийн харилцаанд сөрөг нөлөө үзүүлэхгүй гэсэн үг үү?
-Хүний зээлийн мэдээллийг таван жил хадгалдаг олон улсын жишгийг хуульд тусгасан. Иргэн, төрийн болон хувийн өмчит хуулийн этгээдийн хооронд зээл, төлбөртэй холбогдон үүсэх мөнгөн төлбөрийн мэдээллийг агуулдаг “Зээлийн мэдээллийн сан” зөвхөн зээлийн "муу түүх"-буюу сөрөг мэдээллийг хадгалдаг байсныг өөрчилж байгаа хэрэг. Тус санд зээлдэгчийн сайн, муу бүх мэдээллийг таван жил хадгална. Юу сайжрах вэ гэхээр өмнө нь хугацаа алдаад ч болохнээ зээлээ төлсөн байхад л “хар жагсаалт”-ад ороод, тэр нь санхүүгийн харилцаанд нь зургаан жил сөрөг нөлөө үзүүлдэг байсныг халж байгаа юм. Одоо бол иргэн, зээлдэгч үүргээ хугацаандаа гүйцэтгэхгүй бол оноо буурна, харин нөхөөд төлчихвөл оноо нь өснө. Зээлийн мэдээллийн сангийн мэдээлэл нь амьд, хөдөлгөөнтэй, бодит болно.
Дээрх хуультай хамт тухайн иргэн буюу зээлдэгчээс шалтгаалахгүйгээр орлогод нь доголдол үүсвэл уян хатан хандах агуулга бүхий Улсын Их Хурлын тогтоол батлагдсан. Үер усны аюул учирч болно, цар тахлыг бид даваад гарлаа, тухайн иргэн аргагүй болоод эмнэлэгт хэвтээд, бизнес нь явахгүй зогсож ч болно. Амьдрал баян юм чинь янз бүрийн нөхцөл үүсэж, учирч, тохиох болохоор аль болох уян хатан байж, санхүүгийн харилцаа үүсгэгч талууд зохицож байх нь зүйтэй гэж хууль санаачлагчийн хувиар үзсэн. Гэхдээ татвар төлөгчдийн мөнгөнөөс зээлдэг Хөгжлийн банк ч юм уу, Засгийн газрын тусгай сангаас авсан зээлийн харилцаанд энэ уян хатан нөхцөл үйлчлэхгүй байх ёстойг бас тогтоолд тусгасан. Татвар төлөгчдийн мөнгийг зээлж байгаа бол илүү хариуцлагатай, тооцоотой хандах ёстой гэсэн агуулгаар дээрх нөхцөлийг тодотгосон.
-Зээлийн харилцаанд иргэн янз бүрээр оролцдог. Шууд зээлэхээс гадна батлан даагчаар орсон байхад үндсэн зээлдэгч хариуцлага алдсан нь батлан даагчийн оноонд нөлөөлөх үү?
-Зээлийн батлан даалттай холбоотой харилцааг өөр хуулиар зохицуулна. Товчхондоо, Зээдийн мэдээллийн тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай хуулиар хүн санхүүгийн орчинд үнэ цэнээ өөрөө тогтоодог болж байгаа хэрэг. Хариуцлагатай байвал оноо өндөр байна. Оноо нь тухайн хүний талаар олон зүйлийг илэрхийлэх учраас биет бус санхүүгийн хөрөнгө болчихно. Өндөр оноотой бол банк, санхүүгийн салбарт Таны үнэ цэн өсөж, илүү таатай үйлчилгээ, сайн бүтээгдэхүүнийг тохирсон өртгөөр авах нөхцөл нь бүрдэнэ. Тиймээс оноогоо өндөр байлгах эсэхээ иргэн, зээлдэгч өөрөө удирдана. Ийм учраас зээл, төлбөрөө цаг хугацаандаа төлөөд байхад эрмэлзэл тухайн хүнд төрдөг байх нь л дээ.
-Улсын Их Хурлын даргын дэвшүүлсэн “Гурван төгөлдөршил” бодлогын хүрээнд хуулиас давсан журмуудыг цэгцлэх зорилт тавьсан. Тэгвэл Таны санаачлан, батлуулсан хуулийн дагуу Монголбанк журам батлах үүрэг хүлээж байна?
-Одоогийн байдлаар зээлийн мэдээллийн үйлчилгээ үзүүлэх тусгай зөвшөөрөлтэй хоёр компани байна. Эдгээр компани олон улсын жишиг платформ буюу онооны зам оруулаад ирчихсэн. Суурь нь байна, эрх зүйн орчин бүрдлээ. Одоо дүрмээ тохирох ёстой. Иймд Монголбанк холбогдох журам гаргах үүрэг хүлээж байгаа. Гэхдээ бүх талыг оролцуулж, хэлэлцүүлэг хийсний үндсэн дээр талуудын эрх ашгийг хангасан, манай нөхцөлд хамгийн оновчтой зохицуулалт гаргах ёстой гэдэг байр суурьтай байна. Монголбанк ч энэ шаардлагыг хангах бүрэн чадамжтай гэж харж байна. Бид шинэ зүйл зохиогоогүй, бусад улс орон удаан хугацаанд туршиж, сайжруулж ирсэн сайн жишгийг л Монголдоо нэвтрүүлэх ажил шүү дээ. Иргэн санхүүгийн сахилга баттай болно, системийн хэмжээнд чанаргүй зээл буурна гээд үр дүнг нь бүгд хүртэх ач холбогдолтой.
Улсын Их Хурлын Хэвлэл мэдээллийн газар
Үзэл бодол
Х.Ганхуяг: Татварын багц хуулийн шинэчлэл нь бизнес эрхлэгчдийг дэмжин, өрхийн орлогыг нэмэгдүүлж, хамгаалж, баталгаажуулахад чиглэж байна
Татварын багц хуулийн хэрэгжилттэй танилцаж санал, дүгнэлт гаргах, шаардлагатай бол холбогдох хуулийн төсөл боловсруулах үүрэг бүхий ажлын хэсгийн ахлагч, УИХ-ын гишүүн Х.Ганхуягаас татварын багц хуулийн шинэчлэлийн талаар тодрууллаа.
-Татварын багц хуулийн шинэчлэлийн онцлогийг танилцуулахгүй юу?
-УИХ-ын даргын захирамжаар байгуулагдсан манай ажлын хэсэг УИХ-ын Төсвийн байнгын хороо, Сангийн яам, Татварын ерөнхий газартай хамтран татварын багц хуулийн шинэчлэлийн талаар олон удаагийн хэлэлцүүлэг зохион байгуулсан. Нийтдээ 180 гаруй удаагийн хэлэлцүүлэгт 200 гаруй мянган иргэн, аж ахуйн нэгжийн төлөөлөл оролцож татварын багц хуулийн шинэчлэлийг хэрхэн хийх талаарх саналаа ирүүлсэн. Татварын ерөнхий хууль, Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хууль болон Хүн амын орлогын албан татварын тухай хууль, Аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын тухай хуулиудад өөрчлөлт оруулах талаар иргэд, аж ахуйн нэгжүүдийн саналыг ажлын хэсгийн санал, дүгнэлтийн хамт Сангийн яаманд хүргүүлсэн.
Татварын багц хуулийн шинэчлэлийн хүрээнд хувь хүний орлогын албан татварыг бууруулах, нийгмийн аль хэсэгт нь татварын хөнгөлөлтийг илүүтэй үзүүлэх талаар тодорхой тусгах, нэмэгдсэн өртгийн албан татварын хамрагдалтыг нэмэгдүүлэх талаар зохих өөрчлөлт оруулж, татварын уян хатан тогтолцоог бүрдүүлэхийг чухалчиллаа. Өнөөдрийн байдлаар нэмэгдсэн өртгийн албан татварт нийгмийн салбарын 70 хувь нь хамрагдаж байна. Энэхүү албан татвараас чөлөөлөгддөг хөдөө аж ахуйн салбарыг нэмэгдсэн өртгийн албан татварт хамруулдаг болгох эрх зүйн тогтолцоог бий болгох, иргэдийн сарын 500 мянган төгрөг хүртэлх худалдан авалтад төлсөн НӨАТ-ыг 100 хувиар, 800 мянган төгрөг хүртэлх худалдан авалтад төлсөн НӨАТ-ыг 50 хувиар, үүнээс давсан хэсэгт 20 хувиар тус тус хөнгөлж буцаан олгох зэрэг заалтуудыг тусгалаа.
-Аж ахуйн нэгжүүдэд татварын ямар хөнгөлөлт үзүүлэхээр төсөлд тусч байна вэ?
-Аж ахуйн нэгжийн албан татварын тухай хуульд өөрчлөлт оруулж, жижиг, дунд бизнес эрхлэгчдийг дэмжихэд чиглүүлэв. Аж ахуйн нэгжүүдийг татвараа төлөөгүй бол дансыг нь бүхэлд нь хаачихдаг байдлыг өөрчлөх нь зүйтэй гэж үзсэн. Тухайн аж ахуйн нэгжид тодорхой хугацаа өгч татвараа нөхөн төлөх боломжийг бүрдүүлэх ёстой. Мөн зарим нэг төрлийн татвар эргээд иргэд, аж ахуйн нэгжүүдийг өрөнд оруулдаг. Жишээ нь гаалиар дөнгөж бараа бүтээгдэхүүн нь орж ирэнгүүт олон төрлийн татвар ногдуулдаг хатуу тогтолцоо байсан. Тэгвэл тухайн бараа, бүтээгдэхүүнийг борлуулсны дараа буюу үр ашиг нь буй болсон цагт татвар ногдуулах нь зөв юм. Эдгээр татварын хөнгөлөлтийг буй болгосноор төсөвт ойролцоогоор 4-4.5 их наяд төгрөгийн дарамт учирна. Өөрөөр хэлбэл, улсын төсөвт орж ирдэг байсан 4-4.5 их наяд төгрөгийг эргээд хувийн хэвшил рүү шилжүүлж байна гэсэн үг. Татварын хөнгөлөлт, чөлөөлөлтөөр бизнес эрхлэгчдийг дэмжиж, ингэснээр иргэдийн худалдан авах чадвар сайжирч, эдийн засгийн эргэлт нэмэгдэнэ. Үндсэндээ бол татварын багц хуулийн шинэчлэлийн зорилго нь бизнес эрхлэгчдийг дэмжихээс гадна өрхийн орлогыг нэмэгдүүлэх, хамгаалах, баталгаажуулахад чиглэж байна гэсэн үг.
УИХ-ын Хэвлэл мэдээллийн газар
-
Үзэл бодол2019/08/14
Тарваган тахлаас урдчилан сэргийлэх ажлыг энэ сарын 15-наас эрчимжүүлнэ
-
Урлаг спорт2021/11/11
Олон улсын боксын холбооны Ерөнхийлөгч өнөөдөр Монголд ирнэ
-
Үзэл бодол2023/11/28
Монгол Улсын Хөгжлийн Банк “Тогтвортой Хөгжлийн Бодлого” баталлаа
-
Шударга мэдээ2025/04/15
Гадаадаас ажиллах хүч авах асуудлаар хамтарсан уулзалт зохион байгууллаа