Ерөнхий сайд Г.Занданшатар Монгол Улсын 2026 оны төсвийн тухай хуулийн төслийг холбогдох хууль, тогтоомжийн төслийн хамт Улсын Их Хурлын дарга Д.Амарбаясгаланд өргөн мэдүүллээ.

Монгол Улсын 2026 оны нэгдсэн төсвийн тэнцвэржүүлсэн  орлогыг 31.6 их наяд төгрөг, нэгдсэн төсвийн нийт зарлага 32 их наяд 980 тэрбум төгрөг, төсвийн тэнцэл ДНБ-ий 1.3 хувийн алдагдалтай байхаар төлөвлөлөө. 

Ирэх жилийн төсвийн  бодлого Макро түвшинд төсвийн тогтвортой байдлыг хангаж, төсвийн зардлын өсөлтийг хязгаарлах, иргэдийн орлогыг нэмэгдүүлэх,  нийгмийн суурь үйлчилгээний чанар, хүртээмжийг хүрсэн түвшнээс бууруулахгүй, улмаар ахиулан сайжруулахад чиглэгдэж байгааг Ерөнхий сайд хэллээ.  
D-parliament цахим системээр татварын багц реформын төслийг тавьж хэлэлцүүлж байна. Энэ багц хуулийн төсөл нь нийт иргэд бизнес эрхлэгчдийн 3-4 их наяд төгрөгийн татварын дарамтыг бууруулахад чиглэж байгаа. Төрийн оролцоог хязгаарлаж, хувийн хэвшлийн орон зайг тэлж, дэмжиж байгаа төсөв гэдгийг Ерөнхий сайд онцоллоо. 

 Засгийн газар анх удаа төсвөө  иргэдийн саналд тулгуурлан боловсрууллаа.  Төсвийн талаар 186 мянган иргэний саналыг E-Mongolia цахим системээр авсны зэрэгцээ төсвийн ерөнхийлөн захирагч бүрээр зохион байгуулсан олон нийтийн хэлэлцүүлэгт танхимаар болон цахимаар 239 мянган хүн оролцож давхардсан тоогоор 8.8 мянган санал гаргасан нь төсвийн үйл явцад иргэдийн оролцоог анх удаа өргөн хүрээнд хангаж чадсан томоохон арга хэмжээ боллоо гэж үзэж байна.  

Иргэд санал өгөхдөө нийгмийн суурь үйлчилгээний чанар, хүртээмжийг сайжруулах, амьдрах орчны  аюулгүй-найдвартай байдлыг хангах, төсвийн зардлыг бууруулах, татварын ачааллыг багасгаж орлогоо нэмэгдүүлэхийг хүсэж байгаагаа илэрхийлсэн байна. 

Иргэдийн саналын дагуу  төсөв туссан онцлог зарим арга хэмжээг дурдвал:   

1. Засгийн газраас 2026 оныг “Боловсролыг дэмжих жил” болгон зарласантай холбогдуулан боловсролд хамрагдалтыг 100 хувьд хүргэх, анги бүлгийн хүүхдийн тоог стандартын түвшинд хүргэж бууруулах зорилт тавьж байна. Дунд хугацаанд буюу 2028 он хүртэл 95 цэцэрлэг, 108 сургуулийг шинээр барьж, шаардлагатай тоног төхөөрөмж, хэрэглэгдэхүүнийг хангах ажлыг үе шаттай  хэрэгжүүлнэ.  Энэ хүрээнд ирэх онд улсын төсөв болон гадаад зээл тусламжаар боловсролын салбарт нийт 1.0 их наяд төгрөгийн хөрөнгө оруулалт хэрэгжүүлнэ. Түүнчлэн ирэх онд багшийн ажлын  ачаалалд нийцсэн цалингийн  бүтцийг бий болгоход зориулж боловсролын салбарын хувьсах зардлыг 100.0 тэрбум төгрөгөөр нэмэгдүүллээ.

2. Эрүүл мэндийн салбарт улсын төсвийн хөрөнгө оруулалт болон гадаадын зээл тусламжаар нийт 1.3 их наяд төгрөгийн санхүүжилт хийгдэнэ. Энэ хүрээнд хавдрын эмнэлэг, эс, эд эрхтэн шилжүүлэн суулгах эмнэлэг, зүрх судасны эмнэлгийн бүтээн байгуулалтыг эхлүүлнэ, 17 аймгийн эмнэлгийн барилгыг шинэчлэх, эрчимт эмчилгээ болон яаралтай тусламжийг сайжруулж, нэн шаардлагатай тоног төхөөрөмжөөр хангана.

3. Нийгмийн даатгалын болон халамжийн тэтгэврийг зургаан хувиар нэмэгдүүлэхэд  378.0 тэрбум төгрөг нэмж хуваарилна.

4. Иргэдийн татварын ачааллыг бууруулах зорилгоор тэдний 1.0 сая төгрөг хүртэлх худалдан авалтад төлсөн НӨАТ-ын буцаан олголтыг нэмэгдүүлэн 50 хувьд хүргэнэ.  

5.Эрчим хүчний салбарт ирэх онд 3.9 их наяд төгрөгийн хөрөнгө оруулалт хийгдэхээс 373.3 тэрбум төгрөг нь улсын төсвөөс, 351.8 тэрбум нь гадаад зээл тусламжаар, 150 тэрбум төгрөг нь бондын эх үүсвэрээр санхүүжигдэнэ. Энэ салбарт хийгдэх хөрөнгө оруулалтын дийлэнхийг хувийн хэвшил оруулах бөгөөд нийт өртөг нь хоёр их наяд 566 тэрбум төгрөг байна. 

6. Ирэх онд  экспортын голлох түүхий эдийн үнийн бууралт, дотоодын хэрэглээ, хөрөнгө оруулалтын нөхцөл байдлаас шалтгаалан улсын эдийн засгийн идэвхжил удааширч, төсвийн орон зай хязгаарлагдмал байх төлөвтэй байна. Тиймээс төсвийн урсгал зардлыг өмнөх оны түвшинд буюу ДНБ-ий 24.0 хувьд хязгаарлаж, төрийн байгууллагууд хэмнэлтийн горимд ажиллана. Урсгал зардлыг 2025 оны хүлээгдэж байгаа гүйцэтгэлтэй харьцуулахад 641.7 тэрбум төгрөгөөр хэмнэж бууруулна. Хэмнэлтэд төрийн байгууллагуудын урсгал зардал, салбаруудад олгодог татаас, урамшуулал, хүүгийн хөнгөлөлт багтахын зэрэгцээ төрийн албан хаагчдад олгох тэтгэмжийн төлбөрийг түр хойшлуулах арга хэмжээ багтаж байна.  

7. Үндэсний баялгийн сангийн хуримтлал өсөж, арвижиж өнөөдрийн байдлаар Ирээдүйн өв санд 4,706.1 тэрбум, Хуримтлалын санд 654.4 тэрбум буюу нийт 5,360.5 тэрбум төгрөг болж хуримтлагдаад байна. Ирэх онд Үндэсний баялгийн сан 2,956.1 тэрбум төгрөгөөр арвижих тооцоо гарсан бөгөөд хөрөнгийн удирдлагын оновчтой бодлого хэрэгжүүлж, иргэдийн орон сууцны санхүүжилтийн тогтвортой механизмтай уялдсан бодлогыг банк санхүүгийн тогтолцооны хүрээнд нэвтрүүлнэ. Иргэд E-Mongolia цахим системээс Хуримтлалын сан дахь өөрийн хуримтлалын хэмжээг харах боломжтой. Түүнчлэн ирэх онд ажлын ачаалалд нийцсэн багшийн цалин хөлсний бүтцийг бий болгоход зориулж боловсролын салбарын хувьсах зардлыг 100.0 тэрбум төгрөгөөр нэмэгдүүллээ.

Европын комиссын дарга Урсула фон дер Лейен Financial Times сонинд өгсөн ярилцлагадаа, Европын улс орнууд Орос-Украины мөргөлдөөн дууссаны дараа Украинд цэрэг илгээх тодорхой төлөвлөгөө боловсруулж буйг мэдэгдлээ. Түүний хэлснээр, энэ нь Украины аюулгүй байдлын баталгааны нэг хэсэг болох юм. Уг мэдээллийг "Financial Times" наймдугаар сарын 31-нд нийтэлжээ.

Фон дер Лейений хэлснээр, Франц, Их Британи тэргүүтэй “сайн дурынхны холбоо” гэх улс орнууд хэдхэн хоногийн өмнө Батлан хамгаалахын сайд нарын түвшинд уулзаж, олон улсын хамтарсан цэргийн хүч бүрдүүлэх асуудлыг хэлэлцэн “нэлээд тодорхой төлөвлөгөө” гаргасан байна.

Энэ асуудлыг үргэлжлүүлэн хэлэлцэх уулзалтыг Францын ерөнхийлөгч Эммануэль Макроны урилгаар есдүгээр сарын 4-нд Парист зохион байгуулах бөгөөд Германы канцлер Фридрих Мерц, Их Британийн ерөнхий сайд Кир Стармер, НАТО-гийн ерөнхий нарийн бичгийн дарга Марк Рютте болон Урсула фон дер Лейен нар оролцох аж. Уг мэдээллийг тус асуудалд ойр гурван дипломат эх сурвалжийн мэдэгдлээс иш татжээ.

Мөн Европын холбоо болон түүний түншүүдийн төлөвлөж буй цэргийн хүчинд АНУ дэмжлэг үзүүлэхээр тохиролцсон талаар Фон дер Лейен дурдсан байна.

Тодруулбал, хэдэн арван мянгад хүрэх энэ цэргийн хүчнийг Европын тал удирдаж, АНУ команд, хяналтын систем, тагнуул, тандалт зэрэгт дэмжлэг үзүүлэхээр болсон байна. Наймдугаар сарын 18-нд Цагаан ордонд болсон АНУ-ын ерөнхийлөгч Дональд Трамп, Украины ерөнхийлөгч Володимир Зеленский болон Европын зарим удирдагчдын уулзалтын үеэр ийм тохиролцоонд хүрсэн гэж "Financial Times" мэдээлжээ.

Метроны хүний нөөцийг бэлтгэх хүрээнд нийслэлийн Засаг даргын Тамгын газар, Шинжлэх ухаан, технологийн их сургууль, БНСУ-ын Халла их сургууль хооронд 2024 оны есдүгээр сард гурван талт санамж бичиг байгуулсан.

Энэхүү санамж бичгийн хүрээнд Шинжлэх ухаан, технологийн их сургуулийн харьяа Механик инженер, тээврийн сургуульд энэ хичээлийн жилээс метроны инженер, мэргэжилтэн бэлтгэх “2+2” хөтөлбөр хэрэгжиж эхэллээ.

Тодруулбал, метроны механик ба хөдлөх бүрэлдэхүүний инженерчлэл, метроны барилгын инженерчлэл, метроны удирдлага, хяналтын инженерчлэл, метроны дохиолол ба цахилгааны инженерчлэл гэсэн 4 чиглэлээр оюутнуудыг сургаж бэлтгэж байна.

ШУТИС-д элссэн оюутнууд эхний хоёр жилд метроны чиглэлийн ерөнхий эрдмийн хичээл болон солонгос, англи хэлийг судална. Харин гуравдугаар курсээс БНСУ-ын Халла их сургуульд мэргэжлийн хичээлийг гүнзгийрүүлэн судлах бөгөөд ингэснээр төгсөгчид метроны салбарын үндсэн мэдлэг, олон улсын стандартад нийцсэн чадвар, мэргэжлийн ур чадварыг нэг дор эзэмшин, ажлын байранд ажиллах боломжтой.

ШУТИС-ийн Механик инженер, тээврийн сургуулийн захирал, доктор, профессор Н.Пүрэвдорж “Энэхүү 2+2 хөтөлбөрийн хүрээнд дөрвөн чиглэлээр оюутнуудыг сургана. Зөвхөн метроны инженерчлэл мэргэжлийг сонголоо гэхэд LRT хөнгөн галт тээвэр, цахилгаан тээвэр, зам тээвэр, дүүжин тээвэр зэрэг өргөн хүрээнд ажиллах боломж бүрдэнэ. Нийтийн тээвэр гэлтгүй уул уурхайн салбарт ч хөрвөн ажиллах боломжтой. Мөн оюутнууд метроны 2+2 хөтөлбөрийг сонирхож байвал эхний семистрийн төгсгөлд хүсэлтээ өгч суралцах боломж нээлттэй байгаа. Бид сургуульдаа дадлагын лаборатори анги танхим байгуулахад анхаарч, энэ онд метроны симулятор суурилуулахаар бэлтгэл хангаж байна” гэв.

Түүнчлэн манай улсад метро нь шинэ салбар болох тул ШУТИС-ийн метро инженерчлэлийн хөтөлбөрүүдэд багшлах хүний нөөцийг БНСУ-ын Халла их сургуульд 6 сарын хугацаатай онол, дадлага хослуулсан мэргэжил дээшлүүлэх хөтөлбөрт дадлагажуулсан.

Багш нарын багийг ахлан Халла их сургуульд дадлагажсан Ахлах багш, доктор, дэд профессор Ж.Азжаргал “ШУТИС энэ салбарт ажиллах хүний нөөцөө дотооддоо бүрэн бэлтгэж, дэлхийн стандартад нийцсэн өндөр ур чадвартай инженер, техникийн ажилчдыг бэлтгэхийг зорьж байна. Бид Халла их сургуулийн Төмөр замын академид дадлага хийсэн. Сургалт өндөр үр дүнтэй байлаа. Өнгөрсөн зургаан сарын хугацаанд “Сөүлийн Тээврийн корпораци” компани болон Инчон, Воньжү хотын Төмөр замын корпорацид дадлага хийж туршлагажсан. Эдгээр корпораци нь галт тэрэгний жолоодлогын симуляторын лаборатори, цахилгаан тоног төхөөрөмжийн лаборатори, дохиолол холбооны лаборатори зэрэг нарийн мэргэжлийн бааз суурьтайгаар үйл ажиллагаа явуулж байна. Бэлтгэж буй инженер, мэргэжилтнүүдээ тухайн лабораториудад нарийн чадавхжуулж сургаж байгаа нь бидний хувьд хамтран ажиллах том давуу тал хэмээн харж байна” гэв.

“Халла” групп нь БНСУ-д анхны метроны төслийг хэрэгжүүлж, дэд бүтэц, инженерийн салбарт олон жилийн туршлагатай бөгөөд тус группийн бааз суурийг түшиглэн монгол оюутнууд чадавхжих бүрэн бололцоотой болж байна. Метроны мэргэжлээр элсэгчид эх орныхоо бүтээн байгуулалтад гар бие оролцож, ирээдүйд эрэлттэй мэргэжлийг сонгож буйдаа итгэлтэй байгаагаа илэрхийлсэн. Зөвхөн метро гэлтгүй, төмөр зам, зам тээврийн салбарт ч хөрвөн ажиллах боломжтой гэдгийг харгалзан энэ мэргэжлийг сонгосон гэдгээ оюутнууд онцолж байлаа.