“Сахигтун Үндсэн хуулийн 19 эвсэл”-ээс УИХ-ын 22 дугаар тойрогт нэр дэвшигч Л.Наранбаатар АН-ын 100 саяынханд хандив өгөхгүй байхыг фэйсбүүкээрээ дамжуулан олон нийтэд уриаллаа. Түүний хувьд өнгөрсөн 2016 оны УИХ-ын сонгуульд бие даан нэр дэвшиж байсан бол энэ удаад АН-ын даргын зөвлөх З.Энхболдын нэр дэвшсэн тойрогт хүч үзэхээ эртнээс зарласан.

Ингэснээр тэрбээр өдгөө Баянзүрх дүүргийн 22 дугаар тойрогт нэр дэвшихээр болоод байгаа юм. Нэгэн цагт Дархан-Уул аймгийн АН-ыг удирдаж явсан тэрбээр З.Энхболдтой эртнээс үл ойлголцсон бөгөөд 2016 онд Төрийн ордонд болсон “Эдийн засгийн чуулган”-ы үеэр тухайн үед УИХ-ын даргаар ажиллаж байсан З.Энхболдод дургүйцлээ илэрхийлэн оймс шидсэнээ олны анхааралд өртсөн нэгэн.

Энэ цагаас хойш Зика даргынхаа шүдэнд зуугдсан тэрбээр өдгөө АН-д ямар ч харьяалалгүй болсон. Улмаар нэгийнхээ гомдлоор хууль, шүүхийн байгууллагад үе үе дуудагдах болсон тэд ийнхүү нэг тойрогт өрсөлдөх хэмжээнд өс зангидсан яваа. Л.Наранбаатарын хувьд АН-ынхан нэр дэвшигчдээсээ 100 ба түүнээс дээших сая төгрөг хураасныг ихээхэн шүүмжилж байгаа бөгөөд Монгол Улсад хүчин төгөлдөр мөрдөж буй ямар ч хуульд дэнчин гэх нэршил байхгүй атал Улс төрийн намын тухай болон Сонгуулийн тухай хуулийг илтэд зөрчин, нэр дэвшигчдээсээ зуу, зуун саяыг татан төвлөрүүлснийг эрс эсэргүүцэж буй хүмүүсийн нэг. Тийм ч учраас тэрбээр “АН-ын 100 саяынханд хандив өгөхгүй байхыг хүсье”хэмээн цахим орчинд уриалга гаргажээ.

Намдаа  зуу, зуун саяыг тушааж, нэр дэвших эрхээ олж авсан АН-ынхан ард түмнээс хандив гуйж эхэллээ. Хэдийгээр нэр дэвшигч бүр хандивын данс нээж, олон нийтээс дэмжлэг хүсэх эрх нээлттэй ч АН-аас нэр дэвшигчид хандив гуйж буйд эргэлзэх, басхүү эгдүүцэх хүн олон байна. Энэ талаараа ч  олон нийтийн цахим сүлжээнд сэтгэгдлээ илэрхийлж эхэлжээ. Учир нь  АН-аас УИХ-ын сонгуульд нэр дэвших эрх олж авахын тулд эхний ээлжид 100, нэмэх нь 300-400 сая төгрөг тушааж байж  мандат авсан 76 хүн өдгөө сонгуулийнхаа бэлтгэл ажилд орсон. Сонгуульд зарцуулах бус нэр дэвших эрхээ авахын тулд хэдэн зуун саяыг төлсөн олигархууд  ард түмнээс тав, арван мянган төгрөгийн хандив гуйж буй нь үнэмшилгүй санагдаж байгаа учраас олон нийт  ийнхүү  бухимдаж  байгаа  бололтой.

 ”100 саяыг намдаа төлчхөөд одоо мянган төгрөг ард түмнээсээ гуйх чинь ариун явдал уу“, “АН-ын зуу, зуун саяынхан ард түмнийхээ өгсөн хандиваар сонгуулийн зардлаа босголоо гэж  попрохгүй байхыг хүсье” гэх мэтээр твиттер болон фэйсбүүкт сэтгэгдлээ илэрхийлж  эхэлжээ. Үнэхээр ч АН-ынхан энэ удаад  мөнгөний сонгууль явуулахаар сэтгэл шулуудсан нь  илт байгаа. Ингэхдээ хууль зөрчихөөс ч эмээхгүй байгаа.  Өөрөөр  хэлбэл,  АН  жилийн өмнөөс эхлэн сонгуульд горилогчдоосоо 100 сая төгрөг хураахаа мэдэгдсэн. Харин горилогчид нь энэ мөнгийг  ах, дүү, найз нөхөд болон дэмжигч фэнүүдээсээ авсан хэмээн эхнээсээ ил  тодоор   зарлачихсан. Гэтэл АН-ын удирдлагууд хоёр дахь шатны гэрээ хийх нэрийдлээр энэ мөнгөний хэмжээг 300-400 саяар нэмэгдүүлэн авсныг ҮБХ-ны гишүүд нь  олон нийтэд дэлгэчихсэн. Ердөө энэ процесс нь АН сонгуульд оролцох бэлтгэл  хангахаас авахуулаад хууль зөрчсөн гэдгийг бүрнээ илэрхийлчхэж байгаа юм. Учир нь сонгуульд нэр дэвшигчид СЕХ-ноос нэр дэвшигчийн үнэмлэхээ албан ёсоор авсны дараа хандив цуглуулж эхлэх учиртай. Энэ бол Сонгуулийн хууль дахь зохицуулалт.

АН-ын горилогчдын намдаа тушаасан мөнгийг хандиваар цуглуулсан гэж үзвэл хуулийн хугацаанаас өмнө татан  төвлөрүүлсэн учраас илтэд хуулийн зөрчил болно. Нөгөө талаас сонгуульд нэр дэвшигчид өгөх хандивын дээд хэмжээ иргэнээс тав, хуулийн этгээдээс 20 хүртэлх сая төгрөг байх учиртай.  Эс бөгөөс АН-ын хурааж авсан  100 саяыг татвар гэж үзвэл мөн л хууль зөрчинө.   Өөрөөр хэлбэл,  Улс төрийн намын тухай хуульд  зааснаар намд зориулж өгөх хандивын дээд хэмжээ хуулийн этгээдээс арав, хувь хүнээс нэг сая хүртэлх  төгрөг байна  гэж заасан байдаг. Тэр бүү хэл, ийм хэмжээний мөнгийг нэг удаа л өгөх боломжтой. Давтан өгвөл хууль зөрчинө. Ингээд үзэхээр АН-ын  зуу,  зуун сая төгрөг аль ч талаасаа хууль зөрчсөн үйлдэл болж байгаа юм.  Ингэж  хууль зөрчөөд зогсохгүй, их мөнгө цацаж  байж сонгуульд өрсөлдөх эрхээ олж  авсан АН-ынханд хандив өгөх хүн олдохгүй бололтой.

Миний бие УИХ-ын сонгуулийн 11 дүгээр тойрог Өмнөговь аймагтаа нэр дэвшиж байгаа билээ. Нэр дэвших болсноос хойш Тост, Тосон бумбын тэмцлийн үед улс төрийн бүлэглэл, олигархиудын хийж байсан гүтгэлгүүдтэй адил жанрын эвлүүлэг, гүтгэлэг, доромжлол ихээр цацагдах боллоо. Саяхан Монгол Улсын Их Хурлын сонгуулийн тухай хуулийн олон заалтыг илтэд зөрчсөн эвлүүлэг бүхий, ор үндэсгүй гүтгэсэн ээлжит бичлэг цацагдсан байна. Уг асуудлыг цагдаагийн байгууллагад шалгуулахаар өглөө. Удахгүй энэхүү гүтгэлгийг гүйцэтгэгч нь захиалагчтайгаа хамт илэрнэ. Ингээд намайг хайж байгаа хүмүүсийн яриад байгаа зүйлд баримтаар няцаалт өгье.

Няцаалт НЭГ

Орон нутгийн өмчит "Тавантолгой" ХК-ийн уурхайд хөрс хуулалтын туслан гүйцэтгэгчээр ажиллаж байсан “Их шижир баялаг” компанийн 100 хувийн хувьцааг 2019 оны арванхоёрдугаар сард 100 хувь худалдаж, хөрс хуулалтын бизнесээс гарсан. Миний бие бизнесийн ашгийг биш тэмцлийн замыг сонгосон. Энэ тухайгаа олон нийтийн сүлжээнд мэдэгдсэн.
 

Няцаалт ХОЁР

Арван хуруу тэгш хүн гэж байдаггүй. Би хоёр дахь амьдрал зохиосон нь үнэн. Гэхдээ арван эхнэр сольж, 11 хүүхэдтэй болоогүй. Гэрлэлтийн баталгааны хуулбараа үзүүлж байна. Бичлэг дээр намайг гүтгэн харлуулахын тулд гэмгүй эмэгтэйг хэлмэгдүүлсэн байна. “Тод магнай” сэтгүүлийн 10 жилийн ойгоор тус сэтгүүлийн ерөнхий эрхлэгч А.Эрдэнэтуяатай авхуулсан зургийг ашиглажээ. Энэ хүний цаана гэр бүл нь бий. Надад ч гэсэн гэр бүл бий шүү дээ. Эрхэм сонгуулийн пиарчид аа. Та нарт ер нь хүнийг хайрлах, бусдын гэр бүлийг хүндлэх сэтгэл гэж байна уу.
 

Няцаалт ГУРАВ

Тост, Тосон бумбын тэмцэл бол нэг хүний ганцхан жилд хийчихсэн ажил биш. Нутгийн иргэд, иргэний нийгмийн байгууллагуудын 10 жилийн тэмцлээр бүтсэн юм. Намайг гүтгэн харлуулахын тулд нутгийн минь иргэдийг битгий доромжил. Тэнгэрт хальсан Т.Лхагвасүмбэрэл гэдэг тэр эх оронч залууг битгий доромжил. Тэр эх оронч залуу, Гурвантэс сумын иргэд, Өмнөговь аймгийн иргэд, шударга ёсны төлөөх иргэний нийгмийн байгууллагууд олон жил тэмцэж, нам харгалзахгүйгээр бүгдээрээ нэгдэн нийлж ард нь гарсан юм. Миний хувьд энэ тэмцэл явуулж байсан олон талуудыг нэгдсэн зохион байгуулалтад оруулж, мөн олон нийтэд системтэй, үр дүнтэй мэдээллийг хүргэсний үр дүнд ялалтыг урагшлуулсан. Энэ тэмцлийг Монгол Улсын Ерөнхий сайд Ухнаагийн Хүрэлсүхийн шударга ёсны шийдвэрээс салгаж ойлгож хэрхэвч болохгүй. Ерөнхий сайд У.Хүрэлсүхийн шударга ёсны төлөөх тэмцлийг битгий гүтгэн харлуул. Хүнд чинь зарж, арилжиж болдоггүй зүйл гэж байдаг юм. Би эх орон, эх нутаг, элгэн садныхаа эрх ашгийг хэзээ ч, юугаар ч солихгүй, худалдахгүй. Би эх нутгийнхаа төлөөх энэ тэмцэлд чин шударгаар, эрдэм боловсролоор бас менежментийн арга ухаанаар тэмцсэн нь үнэн. Хэрвээ Тосон бумбыг дахин ухахыг санаархсан хэн нэгэн байх аваас амь хайргүй, нэр харамгүй тэмцэх болно. Тосон бумбад бол ганц компанийн лиценз цуцлагдсан юм биш. Найман компанийн 11 лиценз цуцлагдсан гэдгийг нутгийн зон олон минь мэднэ.  
 

Няцаалт ДӨРӨВ

Тосон бумбын тэмцлийг Б.Чойжилсүрэнг Сангийн сайд байхад хуйвалдаж хийсэн мэтээр илт мушгин гүтгэж, үнэнээс холуур ойлгуулахыг оролдсон байна. Тосон бумбын тэмцэлд шударга сэтгүүлчид нэгдэж, хариуцлагатай уул уурхайн төлөө сурвалжлагын баг очих үед хийгээд Тосон бумбын тэмцэлд бид ялах үед ч энд дурдагдаад байгаа лицензийг хуулийн аргаар зувчуулсан Ж.Эрдэнэбатын Засгийн газартайгаа хамт Б.Чойжилсүрэн хэдийнэ огцорсон байсан юм. Шударга сэтгүүлчдийн шударга тэмцлийг битгий үгүйсгэ. Бид камераа эвдүүлж, эрүүл мэндээрээ хохирч, элдэв гүтгэлэг дайралтыг туулж, энэ тэмцлийн ард гарсан юм шүү. Би Б.Чойжилсүрэн гэдэг хүнтэй нэг ч удаа уулзах нь битгий хэл гар барьж үзээгүй. Тийм сувдаг шунахай сэтгэлтэй хүмүүстэй цаашдаа ч зам мөр нийлэхгүй.
 

Няцаалт ТАВ

Б.Чойжилсүрэнгийн “Сауд гоби коэл транс” компани 130 тэрбум, Архангайн Цэнхэрт байрлах Ц.Мянганбаярын гэх алтны уурхай 600 тэрбум, Өмнөд Солонгосын 100 хувийн хөрөнгө оруулалттай "АГМ майнинг" компани 125 сая ам.долларын нөхөн олговрыг Монгол Улсын төсвөөс авсан гэжээ. Хэзээ ч ийм зүйл байхгүй. Энэ бичлэгийг бэлтгэсэн хүмүүс ийм л ор үндэслэлгүй гүтгэлгийг санаанаасаа зохиож байна. Би энэ асуудлаар Ашигт малтмал, газрын тосны хэрэг эрхлэх газарт 2020 оны тавдугаар сарын 28-нд хандаж лавлагаа авах хүсэлт хүргүүлсэн. Хариуг удахгүй нийтлэх болно. Энэхүү гүтгэлгийг зохиож байгаа хүмүүс УИХ-д нэр дэвшигчийг гүтгэн доромжилж, нэр хүндийг нь унагаах зорилготой гэдэг нь илт байна. Хамгийн харамсалтай нь, нутаг орны минь эгэл иргэдийг, шударга ёсны төлөө ажиллаж байгаа Ерөнхий сайдыг харлуулахыг оролдож байна.
 

Няцаалт ЗУРГАА

Оюутан залуусыг өнгө мөнгөөр татсан мэтээр харуулж элдэв зураг ашиглажээ. Энэ үйл ажиллагааны зурагнууд надад огт хамааралгүй юм. Өмнөговийн сайхан залуусын зургийг тавьж, хар гүтгэлэгтээ ашиглаж байгаа нь туйлын харамсалтай. Идсэн эрүү хувхайрч, идүүлсэн бут ургадаг жамтай. Энэ бүх хар пиар, гүтгэлгийн эзэд удахгүй ил болж, нутагтаа гишгэх газаргүй, хүний өөдөөс харах нүүргүй болох вий дээ. 
 

ГҮТГЭЛЭГТ БИЧЛЭГ